Sunday, December 27, 2015

শ/স/ষ আদিৰ বাবে 'X' কিয়?

বন্ধু-১: আজিকালি প্রায়ে দেখা গৈছে যে 'স', 'শ' 'ষ' এই শব্দ কেইটা লিখোতে ইংৰাজী 'X' আখৰটো ব্যৱহাৰ কৰে। এই 'X' আখৰৰ প্রয়োগ কিমানদূৰ সমীচিন?

বন্ধু-২: ইংৰাজী আখৰবোৰৰ একাধিক উচ্চাৰণ থাকিব পাৰে৷ যেনে put=পুট, but=বাট; apple = এপল, assam = আচাম৷ঠিক তেনে ধৰণে x আখৰটোৰ এটা উচ্চাৰণ 'জ'ৰ দৰে, আনটো 'ক্স'ৰ দৰে৷ 'xerox' শব্দটোতেই প্ৰথম x-ৰ উচ্চাৰণ 'জ'ৰ দৰে আনটোৰ 'ক্স'ৰ দৰে৷ অসমীয়া 'স'/'শ'/'ষ' ৰ উচ্চাৰণ ভাৰতীয় আন ভাষাবোৰত যেনেকৈ পোৱা নাজায়, ইংৰাজীতো পোৱা নাযায়৷ কিন্তু এই উচ্চাৰণ স্পেনিচ, ফৰাছী, গ্ৰীক, ৰুচ আদি বহুতো ভাষাত পোৱা যায়৷ তেওঁলোকে এই উচ্চাৰণৰ বাবে 'X' ব্যৱহাৰ কৰে৷ যেনে স্পেনিচত Mexico আৰু Texas ক মেসিকো আৰু টেসাচ বুলি উচ্চাৰণ কৰে৷ "International Phonetic Alphabet" মতেও 'X' ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে৷ ইয়াত চাব পাৰে - http://en.wikipedia.org/wiki/Voiceless_velar_fricative 
সেয়ে অসমীয়াত স/শ/ষ - ৰ বাবে X ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে বুলি মই ভাবোঁ৷

বন্ধু-১: স্পেনিচ, ফৰাছী, গ্ৰীক, ৰুচ আদি ভাষাৰ উচ্চাৰণ হুবহু অসমীয়া 'স'-ৰ দৰে হয় জানো?

বন্ধু-২: হুবহু বুলি ক’ব নোৱাৰি যদিও, প্ৰায় একেই৷
উদাহৰণ ১: মেক্সিক’ক "মেসিকো" বুলি কেনেকৈ উচ্চাৰণ কৰা হয় প্ৰখ্যাত ষ্টেণ্ড-আপ কমেডিয়ান গেব্ৰিয়েল ইংলেচিয়াই এইদৰে কয় --

বন্ধু-১: ইমান দিনে আমি মেস্কিকো বুলি শুণি আহিছো দেখোন৷
বন্ধু-২: আমি প্ৰায়েই ইংৰাজীৰ প্ৰিজমেৰে বস্তুবোৰ চাও৷ ইংৰাজীত মেক্সিক’ (Mexico) বুলি কয়, কাৰণে আমিও সেইবুলি শিকিলোঁ৷ অসমীয়া মানুহ কোনো মেক্সিকানৰ সম্পৰ্কলৈ অহাৰ আগতে শব্দটো হয়তো অসমলৈ আহিলে৷

বন্ধু-১: আমি 'স'-ৰ বাবে x লিখিলো বাৰু৷ শ আৰু ষ-ৰ বাবে কি লিখিম? xh, x এইদৰে নে কি?
বন্ধু-২: নহয়৷ মোৰ মাতে সকলো স-ৰ বাবে x লিখিলেই হ’ল৷ অসমীয়া ভাষাত স/শ/ষ-ৰ উচ্চাৰণৰ পাৰ্থক্য আছে বুলি নাভাবোঁ৷ আমি উচ্চাৰণটো অনুকৰণ কৰি কেৱল x লিখিলেই হ’ব৷

বন্ধু-১: আমি যদি "অসম"ক Axom বুলি লিখোঁ, অনা-অসমীয়া এজনে খুব সম্ভৱ "অক্সম" বা "অক্জম" এইদৰে পঢ়িব৷ তেওঁ কেনেকৈ জানিব যে X থাকিলে স-উচ্চাৰণ কৰিব লাগিব বুলি?

বন্ধু-২: যি এই উচ্চাৰণৰ লগত পৰিচিত নহয়, তেওঁক কেৱল লিখিত ৰূপত বুজোৱাৰ কোনো উপায় নাই৷ কেনেকৈ উচ্চাৰণ কৰিব লাগে তাক কোনোবাই নিজ কণ্ঠেৰে শিকাই দিব লাগিব৷ অথবা ডিজিটেল মাধ্যমত কোনো চাউণ্ড-ফাইলৰ সহায়ত শিকাই দিব লাগিব৷

বন্ধু-১: তেন্তে আমি "xerox" টো "সেৰস" বুলি ক’ম নেকি?
বন্ধু-২: নকওঁ৷ "জেৰক্স" বুলিয়েই কম৷ প্ৰসংগৰ পৰা জানিব লাগিব x-ৰ কেতিয়া কি হ’ব লাগে৷ xerox শব্দটোতেই প্ৰথম x-টোৱে জ-ৰ উচ্চাৰণ লৈছে, দ্বিতীয়টোৱে ক্স-ৰ উচ্চাৰণ লৈছে৷ থিক তেনেকৈ অসমীয়া শব্দ এটা ৰোমান বৰ্ণত লিখিলে x-এ স-ৰ উচ্চাৰণ লৈছে বুলি আমি জানিব লাগিব৷ যেনে - xobdo, xahitya, xondhan আদি৷

বন্ধু-১: এটা সময়ত ইয়াৰ বাবে বহুতে hkh, hsh আদি ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ সমষ্টি কিছুমান ব্যৱহাৰ কৰা পৰিলক্ষিত হ’য়৷ যেনে - hkhagaroloi bohu door (সাগৰলৈ বহু দূৰ)৷ কেবল x ব্যৱহাৰ কৰাতকৈ এইবোৰে উচ্চাৰণটো বেছি শুদ্ধকৈ প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব যেন লাগে৷

বন্ধু-২: hkh, hsh আদি ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ সমষ্টিবোৰ কোনো মানক মাতে নিৰ্ধাৰিত নহয়৷ x-টো অন্ততঃ International Phonetic Alphabet মানক মতে শুদ্ধ৷ আন হাতে যি ব্যঞ্জনবৰ্ণ বা কোনো সমষ্টি ব্যৱহাৰ নকৰো লাগে, প্ৰকৃত উচ্চাৰণটো নজনাজনক শিকাই দিবই লাগিব৷

বন্ধু-৩: অসম সর্বশিক্ষা অভিযানতকৈয়ো আগতে নুনমাটি অসম জাতীয় বিদ্যালয়ে (কোনো অনুষ্ঠান/প্রতিষ্ঠান হিচাপে) 'স'ধ্বনি বুজাবলৈ 'X'লিখিছিল। এই 'X'লিখাটো অসমীয়া ভাষাত নতুন কথা নহয়। ড:নেওগ মহোদয়েও 'নিকা অসমীয়া ভাষা'ত 'স'ধ্বনিটো বুজাবলৈ 'X'-কে দিছিল।

বন্ধু-১: বাৰু স, শ, ষ ৰ বাবে X, কিন্তু স,স,ষ ৰ লগত জৰিত স্ক,ক্স,ষ্ক,ক্ষ এই বোৰতো x ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে??কেনেকৈ কৰিব?
বন্ধু-২: নহয়৷ উচ্চাৰণ মতে যি হয়, তেনেকৈ লিখিব লাগিব। যেনে -  ক্ষমা = khyoma, পুৰস্কাৰ=puroskar আদি। যুক্তাক্ষৰত সাধাৰণতে স, ষ, শ আদিৰ উচ্চাৰণ সেই কোমল অসমীয়া স উচ্চাৰণ সলনি হৈ হিন্দী, বাংলাৰ স s-ৰ দৰে উচ্চাৰিত হয়। গতিকে সেইমতে s ব্যৱহাৰ কৰিলেহে শুদ্ধ হ’ব৷

সহায়:
https://www.facebook.com/groups/xobdo.org/permalink/10153200569793391/
https://www.facebook.com/groups/xobdo.org/permalink/10151503324533391/
https://www.facebook.com/groups/xobdo.org/permalink/10153342467523391/

Tuesday, December 1, 2015

"ইছলাম-ভীতি" (Islamophobia) কেনেকৈ বিয়পে

তিনিটা পৰ্যায়ত "ইছলাম-ভীতি" (Islamophobia) কেনেকৈ বিয়পে ---


প্ৰথম পৰ্যায়: কিছুমান সন্ত্ৰাসবাদীয়ে পৃথিৱীৰ বিভিন্ন স্থানত তেওঁলোকৰ সৈতে মন নিমিলা কাৰোবাৰ মূৰ কাটি দিব, হাত কাটি দিব, শিলগুটি দলিয়াই-দলিয়াই মাৰিব বা বোমা ফুটাই বহু নিৰিহ-নিৰ্দুষী লোকক হত্যা কৰিব৷ কাকতালীয় ভাৱে এই সন্ত্ৰাসবাদীসকলে নিজকে "প্ৰকৃত ইছলামধৰ্মী" বুলি চিনাকি দিব আৰু এই অত্যাচাৰবোৰ তেওঁলোকৰ ধৰ্ম আৰু বিশ্বাসৰ নামত কৰা বুলি দাবী কৰিব - পবিত্ৰ কোৰান চহিবৰ হুবহু উক্তিৰে ঔচিত্য দেখুৱাই৷  এই উক্তিসমূহ যে পবিত্ৰ গ্ৰন্থখনিৰ পৰা হুবহু তোলা হৈছে তাৰ প্ৰমাণ বিজ্ঞসকলক সুধিলেই পোৱা যায়৷

দ্বিতীয় পৰ্যায়: নৰমপন্থী মুছলমানসকলে এই জঘণ্য অত্যাচাৰবোৰ বিপুলভাৱে গৰিহণা দিব, আনহাতে যি পবিত্ৰ গ্ৰন্থ আৰু বিশ্বাসৰ আধাৰত সন্ত্ৰাসবাদীবোৰে সন্ত্ৰাস কৰে সেইবোৰ সৰ্বশক্তিৰে ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰিব৷ প্ৰায়ে দিয়া কিছুমান যুক্তি হ’ল:
(ক) পবিত্ৰ গ্ৰন্থৰ পদসমূহ (verse) বুজিবলৈ তাৰ ঐতিহাসিক সন্ধৰ্ভ জানিব/বুজিব লাগিব৷ যি নুবুজে সিয়ে এই সন্ত্ৰাসবাদী কামবোৰ কৰে৷ তেওঁলোক বিপথে চালিত৷
(খ) এইবোৰৰ আচল উদ্দেশ্য ৰাজনৈতিক বা অৰ্থনৈতিক৷ ধৰ্মৰ লগত কোনো সম্পৰ্ক নাই৷
(গ) ইছলামক বদনাম কৰিবলৈ এইবোৰ কাৰোবাৰ ষড়যন্ত্ৰ৷

তৃতীয় পৰ্যায়: আন মানুহবোৰ বিভ্ৰান্তিত পৰিব৷ তেওঁলোকে সেই সন্ত্ৰাসবাদীবোৰক ভয় কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰাৰ লগতে যিটো ধৰ্ম বা বিশ্বাসে সিহঁতক চালিত কৰে তাকো ভয় কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে৷ বছ, "ইছলাম-ভীতি" আৰম্ভ হৈ যায়৷

মুছলমানসকলৰ প্ৰতি দুৰাচাৰ কৰাটো বেয়া কথা৷ কিন্তু অত্যাচাৰ- সন্ত্ৰাসক জন্ম দিয়া সেই বিকৃত বিশ্বাস, যি কোনো পধ্যে প্ৰকৃত "ইছলাম" নহয়, তাক ভয় কৰাটো স্বাভাৱিক৷

Saturday, November 14, 2015

কেতিয়াবা কিছুমান কথা কবলৈ মন যায় ....

কেতিয়াবা কিছুমান কথা কবলৈ মন যায়... কিন্তু কোনোবাই বেয়া পাব বুলি নকওঁ৷ মনত দোষ পাব বুলি নকওঁ৷ গতিকে এই জালপঞ্জীতে লিখি থওঁ বুলি ভাৱিলোঁ৷

মোৰ সৰুৰে পৰা ইছলাম ধৰ্মীয় বন্ধু-বান্ধবৰ লগত ঘনিষ্ঠতা আছে৷ কিছুমান বাল্য-বন্ধু, কিছুমান স্কুল-কলেজৰ বন্ধু, কিছুমান সহকৰ্মী, আন কিছুমান চুবুৰীয়া৷ বাল্য-বন্ধু সকলৰ লগত একেলগে মাৰ্বল খেলা, ফুটবল খেলা আদি কেতিয়াও পাহৰিব নোৱাৰোঁ৷ ঈদত তেওঁলোকৰ ঘৰৰ পোলাও-মাংস আৰু চেৱৈও মই পাহৰিব নোৱাৰোঁ৷ থিক তেনেকৈ, স্কুল-কলেজৰ বন্ধুসকলৰ লগত একেলগে পঢ়া-শুণা কৰা, সহকৰ্মীসকলৰ লগত একেলগে কাম কৰা বা চুবুৰীয়াসকলৰ ঘৰলৈ আহ-যা কৰা আদি সদায় হৈ আহিছে, হয়েই থাকিব - কোনো অসুবিধা নোহোৱাকৈ৷ কোনো ভিন্নতাৰ অনুভৱ নকৰোঁ৷ মোৰ জীৱনলৈ অহা বা মোৰ সম্পৰ্শলৈ অহা ইছলামধৰ্মী লোকসকল বিভিন্ন পটভূমিৰ - অসমীয়া খীলঞ্জীয়া গৰীয়া-মৰীয়াৰ পৰা আৰম্ভ কৰি, ভাৰতৰ আন প্ৰদেশৰ, অসমৰে বংগমূলীয়, প্ৰকৃত বাংলাদেশী, পাকিস্তানী, আৰৱ (এমিৰেটি, ছৌদি, ওমানি, পেলেষ্টাইনী, ইৰাকী), আফ্ৰিকাৰ বিভিন্নদেশৰ (মিচৰ বা ইজিপ্ত, লিবিয়া, চুডান আদি) ইৰানী, মালায়, ইন্দোনেচীয়া আদি প্ৰায় প্ৰতিটো প্ৰান্তৰে ইছলামধৰ্মী লোক মই লগ পাইছো৷ তেওঁলোকৰ লগত একেলগে কাম কৰিছো, খাইছো, বহিছো, উঠিছো৷ প্ৰতিজনকেই একোজন ভদ্ৰ সুনাগৰিক হিচাপেই পাইছোঁ৷ গতিকে মোৰ মনত সদায়েই তেওঁলোকৰ প্ৰতি এটা ভাল মনোভাৱেই আছে৷ তেওঁলোক সময়ৰ ৰাজআলিত মোৰ জীৱনযাত্ৰাৰ 'সহযাত্ৰী'৷

Wednesday, November 11, 2015

নৈতিক নাস্তিক

প্ৰায়ে "গুৰু-গোসাই নমনা পাষণ্ড" জাতীয় বাক্যাংশ শুনিবলৈ বা লিখা দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ যি গোসাই বা ঈশ্বৰক নামানে অৰ্থাৎ নাস্তিক সি "পাষণ্ড" .... এনে ধাৰণা আমাৰ সমাজত আছে৷

কিন্তু গোসাই নমনাৰ লগত পাষণ্ডতাৰ কোনো সমন্ধ নাই৷ বৰং বহু আস্তিক, ধৰ্মভীৰু মানুহ অনাচাৰী, ভ্ৰষ্ট বুলি প্ৰমাণিত হৈ আহিছে৷ দুৰ্নীতি পৰায়ণ নেতা আৰু বিষয়া সকলৰ হাততে এসোপামান গ্ৰহ-নক্ষত্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পৰা আঙুঠি আৰু মঠ-মন্দিৰৰ আশে-পাশে বেছিকৈ ঘুৰা-পকা কৰা দেখা যায়৷ 

এতিয়া কথা হ’ল স্থাপিত ধৰ্মবোৰ নোহোৱাকৈ, ঈশ্বৰলৈ ভয় নকৰাকৈ (মানে ধৰ্মভীৰু নোহোৱাকৈ), কোনো ব্যক্তি নৈতিক-সৎ হ’ব পাৰেনে? 

এটা মহা কচুগুটি ল’ৰাক দুই ধৰণে শাসন কৰিব পাৰি - শান্তিৰে বহি থাকিলে আইচ-ক্ৰিম খাবলৈ পাবি বুলি কৈ অথবা উৎপাত কৰি থাকিলে ফলা খৰিৰ কোব খাবি বুলি কৈ৷ প্ৰথমটোক ধনাত্মক সহাঁৰি (Positive Feedback) আৰু দ্বিতীয়টোক ঋণাত্মক সহাঁৰি (Negative Feedback) বোলা হয়৷ ধাৰ্মিক বা ঈশ্বৰ বিশ্বাসীসকলক এই জীৱনত ঈশ্বৰৰ আশীৰ্বাদ আৰু মৃত্যুৰ পিছত স্বৰ্গৰ ধনাত্মক সহাঁৰি দিয়া হয়৷ ঠিক সেইদৰে জীৱিত কালত ঈশ্বৰৰ ক্ৰোধ আৰু মৃত্যুৰ পিছত পাতলপুৰীৰ ঋণাত্মক সহাঁৰি দিয়া হয়৷ কিন্তু নাস্তিক বা যুক্তিবাদী এজনে ঈশ্বৰ-সৰ্গ-পাতাল একোকে বিশ্বাস নকৰে, গতিকে তেওঁ সদায় ভাল বা সৎ কাম কৰিবলৈ কেনেকৈ উৎসাহিত হ’ব?

ঈশ্বৰৰ ভয় : এটা অতি ভয়ানক ধাৰণা

হিন্দু , ইছলাম, খ্ৰীষ্টধৰ্ম আদি প্ৰায় প্ৰতিটো প্ৰধান ধৰ্মতেই "ঈশ্বৰলৈ ভয়" বা "God Fear" ("ধৰ্মভীৰু" শব্দটো আক্ষৰিক অৰ্থ একে নহ’লেও প্ৰায় সমভাৱাৰ্থক বুলিব পাৰি) -ৰ ধাৰণা এটা আছে, সহজ ভাষাত  -- বেয়া কাম কৰিলে ঈশ্বৰে (মানে হিন্দুৰ কোনো ভগৱানে, ইছলামৰ আল্লাই, খ্ৰীষ্টধৰ্মৰ গ’ড আদিয়ে)  শাস্তি দিব, গতিকে বেয়া কাম কৰিব নালাগে৷ তেৰালৈ থকা এই ভয়ৰ বাবেই মানুহে বেয়া কাম নকৰিব আৰু সমাজখনত শান্তি শৃঙ্খলা বাজি থাকিব৷ আনহাতে এই ভয়ৰ অভাৱত মানুহবোৰে অনৈতিক, অসামাজিক কামবোৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰি দিব আৰু সমাজখন বিশৃঙ্খল-অৰাজকে ভৰি পৰিব৷ গভীৰভাৱে ভাৱি চালে দেখা যায় সমাজৰ শান্তি-শৃঙ্খলা বজাই ৰাখিবলৈ উদ্ভাৱন কৰা এই ধাৰণা বা পন্থাটিৰ কিছুমান অসুবিধা আছে৷ ভাৰততে অগণন ধৰ্মভীৰু মানুহ দেখা যায় --- নহ’লেনো বাৰু মন্দিৰ-মদজিতত সদায়েই ইমান ভিৰ থাকেনে? কিন্তু ভাৰতবৰ্ষত ভ্ৰষ্টাচাৰী, অনৈতিক মানুহৰ অভাৱ নাই৷ কিয়?

Tuesday, November 10, 2015

ঈশ্বৰৰ "ক্লেচ অফ্ ক্লেন্‌চ"

আজি কেইদিন আগতে লগৰ কেইজনমানৰ কাটৰ অনুৰোধত মোৰ সুপ্ৰতিভ দূৰভাষটোত এটা প্ৰয়োগ স্থাপন কৰি ল’লো - "ক্লেচ অফ্ ক্লেন্‌চ" মানে "ফৈদসমূহৰ সংঘাট" !!

ই এটা ভিডিঅ’-খেলা য’ত প্ৰতিজন খেলু্ৱৈয়ে এখন "গাঁও" তত্বাবধান কৰিব লাগে৷ গাৱত গাৱলীয়াসকলক সামৰিক প্ৰশিক্ষণ দিব লাগে৷  কেইখনমান গাঁও  (মানে কেইজনমান খেলুৱৈ) মিলি এটা ফৈদ বা clan তৈয়াৰ হয়৷ এটা ফৌদে আন এটা ফৈদক আক্ৰমাণ কৰি স্বৰ্ণমুদ্ৰা (Gold Coin) আৰু অমৃত (Elixir) লুটি আনিব লাগে৷ আন্তঃজালৰ যোগেদিয়েই এই ফৈদবোৰ তৈয়াৰ হয় আৰু সেইবোৰৰ মাজত যুদ্ধ-বিগ্ৰহ চলি থাকে৷ মন কৰিবলগীয়া কথাটো এই খেলত এবাৰ সৈন্যবোৰ যুদ্ধক্ষেত্ৰত এৰি দিয়াৰ পিছত সেইবোৰে "নিজ বিবেক-বিবেচনা" মতে আনৰ গাঁও আক্ৰমণ কৰি লুটিবলৈ আৰম্ভ কৰি দিয়ে৷ মানৱ-খেলুৱৈজনৰ কোনো নিয়ন্ত্ৰণ নাথাকে৷

এই ভিডিঅ’-খেলা খেলি থকাৰ মাজতে হঠাতে এটা ধাৰণা মনলৈ আহিলে৷ হলিউডৰ 'মেট্ৰিক্স', 'জুপিটাৰ এচেণ্ডিং' আদি চলচিত্ৰসমূহৰ প্ৰভাৱেও হয়তো এই ধাৰণা দৃঢ় কৰি তুলিলে৷ আমি আচলতে ভিন ভিন ঈশ্বৰৰ "ক্লেচ অফ্ ক্লেন" নেকি? ভিন ভিন ঈশ্বৰ-খেলুৱৈয়ে ভিন ভিন ধৰ্ম (ফৈদৰ সমকক্ষ) সৃষ্টি কৰি পৃথিৱীত আমাক এৰি দিলে৷ এতিয়া যিজন খৈলুৱৈয়ে বেছি মানৱ নিজৰ ফলিয়া কৰিব পাৰিব সিয়েই জিকিব৷ তাৰ বাবে প্ৰয়োজন হ’লে এটা ফৈদৰ লগত আন ফৈদৰ আত্মহানী যুদ্ধও কৰোৱা হয়৷ কেতিয়াবা "ক্লেচ অফ্ ক্লেন"ৰ সৈন্যবোৰৰ দৰে মানুহবোৰে নিজ বিবেক-বিবেচনা মতে চলিবলৈ আৰম্ভ কৰি দিয়ে৷ ঈশ্বৰ-খৈলুৱৈজনৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাহিৰত গুছি যায়৷ তেতিয়া তেওঁ বাৰ্তাবাহক পঠিয়াই বা নিজে অৱতাৰ ধাৰণ কৰি সেইবোৰক নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈ আনিবলৈ চেষ্টা কৰে৷

The Linguistic Mosaic

Indigenous languages are disappearing at an alarming rate around the world has been noted by many noted linguists and social workers. Language carries vocal literature like folklore and folk music. Many such other cultures that uses language as a medium of expression. Imagine 'Bihu' song and dance without Assamese language --- something unimaginable. If Assamese language disappears, so will Bihu and associated cultures.

Around the world as languages disappear so thus many interesting cultures native to the place and people. Perhaps nowhere else in the world is this loss more profound than in Northeast India. With five language families (Tai-Kadai, Tibeto-Burman, Indo-Aryan, Austroasiatic and Dravidan) represented in well over two hundred languages amongst its eight states (Assam, Meghalaya, Manipur, Nagaland, Tripura, Mizoram, Arunachal Pradesh and Sikkim), Northeast India could well be the most linguistically diverse region in the world. Many linguists today see it as their obligation to assist in preventing this great loss to mankind by documenting and describing languages and working with communities to preserve and/or revitalize their languages.


কেইটামান 'অযুক্তিকৰ' প্ৰশ্ন

ধৰা হওক 'ঈশ্বৰ' (মানে হিন্দুৰ কোনো ভগৱান, মূছলমানৰ আল্লা বা খ্ৰীষ্টধৰ্মৰ গ’ড) বুলি কোনো অস্থিত্ব আছে - যি পৰম দয়ালু, পৰম শক্তিমান, সৰ্ব বিদ্যমান ইত্যাদি ইত্যাদি৷ কেইটামান প্ৰশ্নৰ কোনো যুক্তি বিচাৰি পোৱা নাযায়৷

১) ঈশ্বৰে যদি সকলো সৃষ্টি কৰিলে, তেৰাক কোনে সৃষ্টি কৰিলে?

২) বিশেষকৈ আব্ৰাহিমিক ধৰ্মসমূহত "চৈতান"(বা "ডেভিল")  বুলি এটা চৰিত্ৰ পোৱা যায়৷ বৰ্ণনাৰ পৰা এনে লাগে যেন সি এটা 'ঈশ্বৰ'ৰ লগত ফেৰ মাৰিব পৰা খলনায়ক৷ ইয়াত প্ৰথম প্ৰশ্ন উঠে চৈতানক কোনে সৃষ্টি কৰিলে আৰু কিয়? দ্বিতীয়তে ঈশ্বৰ যদি 'সৰ্ব শক্তিমান', ইমান দিনে তেৰাই চৈতানক বধ বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পৰা নাই কিয়? তেৰা 'সৰ্ব শক্তিমান' নহয় নেকি?

৩) মানুহক নীতি শিক্ষা দিবলৈ ঈশ্বৰে মাজে মাজে বাৰ্তাবাহক পঠিয়ায়৷ কিছুমান ধৰ্মৰ মতে তেৰাই কোনো অৱতাৰ লৈ মানুহক নীতি শিক্ষা দিয়ে৷ কথাটো এনে লাগে বৰ্তমানৰ চফ্টৱেৰ কোম্পানীবোৰে নিজে আগতে তৈয়াৰ কৰা চফ্টৱেৰৰ 'বাগ' বা ভুলবোৰ শুধৰাবলৈ পেট্‌চ (patch) পঠিওৱাৰ দৰে৷ মানে সৃষ্টিৰ সময়ত তেৰাই তৈয়াৰ কৰা মানুহবোৰৰ মগজুত ভৰাই পঠিওৱা 'চফ্টৱেৰ' ক্ৰমে বিকৃত হৈ যায়৷ সেয়ে 'পেট্‌চ' পঠিয়াব লগা হৈছে৷ যিকি নহওক, তেওঁ বাৰু পোনপতীয়াকৈ সেই পেট্‌চ মানুহবোৰৰ মস্তিষ্কলৈ পঠিয়াই কিয় নিদিয়ে? এজন 'বাৰ্তাবাহক' বা 'অৱতাৰ'ৰ মাধ্যমেৰে পঠিয়াব লগা হয় যে? তেৰাৰ এই পোনপতীয়াকৈ পঠিয়াৱ পৰা "প্ৰযুক্তি" নাই নেকি?



Monday, November 9, 2015

বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ নাস্তিক

শেহতীয়াকৈ প্ৰকাশ পোৱা লোকপিয়লৰ প্ৰতিবেদনৰ মতে ২৮.৭ লাখ ভাৰতীয়ই কোনো "ধৰ্ম"ত বিশ্বাস নকৰে৷ বিস্ময়জনকভাৱে ইয়াৰ সৰহ সংখ্যক গাৱলীয়া অঞ্চলৰ৷ যিকি নহওক, ১২০ কৌটি ভাৰতীয়ৰ মাজত ই এটা অতি নগণ্য সংখ্যা যদিও, ই এটি গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্য৷ ধৰ্মান্ধ আৰু গোড়ামীৰে ভৰা ভাৰতবৰ্ষত অন্ততঃ কেতবোৰ লোক আছে যি লোকপিয়লত কোনো ধৰ্মত বিশ্বাস নকৰোঁ বুলি সৎ সাহস গোটাব পাৰিলে৷ মোৰ বিশ্বাস প্ৰকৃততে ভাৰতত ইয়াতকৈ বহু অধিক সংখ্যক ধৰ্মত বিশ্বাস নকৰা ব্যক্তি আছে। তেওঁলোকে হয়তো এই কথা প্ৰকাশ নকৰে, লোকপিয়লত উল্লেখ কৰাটোতো বহু দূৰৰ কথা৷

"কোনো ধৰ্মত বিশ্বাস নকৰা"ৰ বহু কেইটা অৰ্থ হ'ব পাৰে। নাস্তিক, যুক্তিবাদী, সন্দেহবাদী, মুক্তচিন্তী আদি বিভিন্ন চিন্তাধাৰা বিশ্বাসী লোক ইয়াৰ অন্তৰ্ভূক্ত হ'ব পাৰে।

১) নাস্তিক (Atheist) সকলে "ঈশ্বৰ" বুলি কোনো শক্তি আছে বুলি একেবাৰে বিশ্বাস নকৰে।
২) যুক্তিবাদী (Rationalist) আৰু অজ্ঞেয়বাদী (Agnosticism) সকলে "ঈশ্বৰ আছে নে নাই নাজানোঁ‌" বুলি কোৱাটোৱেই আটাইতকৈ যুক্তিসংগত বক্তব্য বুলি ভাৱে। 
৩) মুক্তচিন্তী (Free Thinker) ঈশ্বৰক বিশ্বাস কৰিবও পাৰে, নকৰিবও পাৰে, কিন্তু কোনো নিৰ্দিষ্ট "ধৰ্ম" মানি নচলে। যি সকলো আধ্যাত্মিক চিন্তা ব্যক্তিগত বুলি গ্ৰহণ কৰে। অৰ্থাৎ যাৰ যেনেকৈ ঈচ্চা তেনেকৈ মুক্তভাৱে বাস্তৱৰ ধাৰণা কৰি ল'ব পৰাৰ অধিকাৰ আছে বুলি যুক্তি দিয়ে।
৪) ধৰ্মীয় সন্দেহবাদী (Religious Skeptic) সকলে ঈশ্বৰৰ অস্থিত্বক সন্দেহৰ চকুৰে চাই, কিন্তু নাস্তিকসকলৰ দৰে একে উশাহে নাকচো নকৰে৷ 


উৎস: http://timesofindia.indiatimes.com/india/2-87-million-Indians-have-no-faith-census-reveals-for-first-time/articleshow/48689278.cms

Saturday, November 7, 2015

সৃষ্টিকৰ্তা, ধৰ্ম, বিজ্ঞান আৰু বহুতো....

বহু দিনৰ পৰা এই বিষয়ে কিবা এটা লিখিম লিখিম বুলি ভাৱি আছিলো৷ কেনেকৈ লিখিম, ক’ত আৰম্ভ কৰিম, কি কি লিখিম তাকে ভাৱি থাকোতে বহু সময় গুচি গ’ল৷ গতিকে এইবাৰ লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰি দিলোঁ, কিবা এটা গঠনমূলক ওলাবই৷

ফেইচবুকত বিচৰণ কৰি ফুৰোঁতে কিছুমান পৃষ্ঠা, কিছুমান গোট আৰু কিছুমান ব্যক্তিৰ দেৱালত কোনৱে কোনোৱে জমা কৰা লিখনি, উদ্ধৃতি, আলোকচিত্ৰ, ব্যঙ্গচিত্ৰ, চিত্ৰাঙ্কণ আদিয়ে মোৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিলে৷ সেইবোৰে প্ৰকাশ কৰা ধাৰণাবোৰ যেন মোৰ মনতো বহুদিনৰ পৰা ঘূৰি-পৰি আছিল৷ কেৱল সেইবোৰে কোনো এক শৃঙ্খলবদ্ধভাৱে বাহিৰ ওলাব পৰা নাই৷ মূলতঃ এইসকলোবোৰক সাঙুৰি নাস্তিকতাবাদ (Atheism) বা যুক্তিবাদ (Rationalism) বুলিব পাৰি৷ ই এটা অতি বহল চিন্তাধাৰা আৰু ভিন ভিন লোকে ভিন ভিন ব্যাখ্যা দিব পাৰে, ভিন ভিন প্ৰকাৰে বুজি পাব পাৰে৷

বিশেষকৈ তলৰ উল্লেখিত উৎসসমূহৰ আলম লৈ মোৰ নিজৰ ব্যক্তিগত ধাৰণাসমূহৰ লগত সাল-মিহলি কৰি এই নিবন্ধটো লিখিবলৈ চেষ্টা কৰিলোঁ৷

উৎসসমূহ:
https://www.facebook.com/atheists.in
https://www.facebook.com/IndianAtheists/
http://indianatheists.org/
http://www.atheistrepublic.com/
https://www.facebook.com/AtheistsAgnosticsIndia
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Grand_Design_(book)

https://www.facebook.com/justicekatju
https://www.facebook.com/ali.a.rizvi
https://www.facebook.com/hassan.nisar
https://www.facebook.com/pages/Tarek-Fatah


'ঈশ্বৰ' আছেনে?

এজন "ধাৰ্মিক" ব্যক্তিয়ে একে উশাহে ঈশ্বৰ / আল্লা / গ’ড (God) (ইয়াত মই কেৱল 'ঈশ্বৰ' বুলি ক’ম) 'আছে' বুলি উত্তৰ দিব৷
ধাৰণা-১:  কিন্তু যক্তিসংগত ভাৱে ভাৱিলে দেখা যায় যেতিয়াই কোনো পৰিঘটনাৰ ৰহস্য, দূ্ৰ্ঘটনা বা সৌভাগ্যৰ কাৰক আমি বুজি নাপাও অৰ্থাৎ মানৱ-জ্ঞানৰ এতিয়াও বাহিৰত, তেতিয়াই তাক ঈশ্বৰে কৰিছে বুলি কোৱা হয়৷ ই বাক্যত ব্যৱহাৰ কৰা নাম-পুৰক বা সৰ্বনাম মাঠোন৷ বীজগণিতৰ x -ৰ দৰে, যি আমি এতিয়া নাজানো বা কেনেকৈ হৈছে নাজানো, কিয় হ’ল নাজানো তাৰেই কৰ্তাজন 'ঈশ্বৰ'৷ কেতিয়াবা ই ভাগ্য (Luck), নিয়তি (Destiny) নামো লয়৷

ধাৰণা-২: "ঈশ্বৰ" বুলি কোনো অস্তিত্ব থকাৰ কোনো বৈজ্ঞানিক প্ৰমাণ পোৱা নাযায় - যি আমি "প্ৰাৰ্থনা" বুলি আগবঢ়োৱা আবেদন, অনুৰোধ আদিক গ্ৰহণ কৰে৷ কিন্তু এনেও হ’ব পাৰে আমাৰ প্ৰাৰ্থনা তেওঁ নিজৰ ইচ্চা অনুসৰি বিবেচনা কৰে বা কেতিয়াবা নকৰে৷ গতিকে প্ৰমাণ নোপোৱা প্ৰৰ্যন্ত ঈশ্বৰ আছে বা নাই বুলি ডাঠি কব নোৱাৰি৷ যদি নাই ভাল কথা, যদি আছে তেওঁক আমি কেতিয়াবা অতি নিষ্ঠুৰ বুলি ক’ব লাগিব - নহ’লেনো ভূমিকম্প, বানপানী আদি কৰি নিৰিহ মানুহৰ ওপৰত ইমান অত্যাচাৰ কৰি কি ৰস পাই?

ধাৰণা-৩:  বিশ্ব-ব্ৰমাণ্ড অসীম আৰু অনন্ত৷ ইয়াৰ কোনো আদি নাই, ইয়াৰ কোনো অন্ত নাই৷ ইয়াৰ কেতিয়াও সৃষ্টি হোৱা নাছিল, কেতিয়াও অন্তও নহয়৷ ই হয়তো কিছুমান মাহনাদ (big bang), মহাসংকোচন (big crunch) আদিৰ দৰে কিছুমান নিৰবিচিণ্ণ পুণৰাবৃত্তিৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গৈ আছে৷ গতিকে সৃষ্টি হোৱাই নাছিল যদি, সৃষ্টিকৰ্তাৰ ধাৰণাটিয়েই ভুল৷ (Stephen Howking)

তেন্তে আমাৰ এই বিশ্ব-ব্ৰহ্মাণ্ডখন কোনে সৃষ্টি কৰিলে?

ওপৰৰ ধাৰণা-১ আৰু ধাৰণা-২-ৰ আধাৰত উত্তৰ:
ঈশ্বৰে৷ অৰ্থাৎ আমি নাজানো৷ এই প্ৰশ্নবোৰ ধৰ্মীয় বা আধ্যাত্মিক যেন লাগিলেও এইবোৰ আচলতে অতি বৈজ্ঞানিক প্ৰশ্ন৷ আজিৰ বৈজ্ঞানিকসকলে ইয়াৰে উত্তৰ দিবলৈ বিভিন্নধৰণৰ পৰীক্ষা-নিৰিক্ষাত ব্ৰতি হৈ আছে৷ বৃহৎ হেড্ৰন অনুকণা সংঘৰ্ষক আদিৰ দৰে গৱেষণাসমূহৰ সহায়ত তেওঁলোকে সৃষ্টিৰ মৌলিক ৰহস্য বুজি পাবলৈ যি দৰে চেষ্টা চলাইছে, তেনে দৰে হ’বল দূৰবীক্ষণ, কেপলাৰ দূৰবীক্ষণ আদিৰ সহায়ত সৃষ্টিৰ আনটো ফাল অৰ্থাৎ বিশ্ব-ব্ৰহ্মাণ্ডৰ বিশাল সংৰচনাসমূহৰ অনুসন্ধান চলাই থকা হৈছে - একমাত্ৰ সেই সৃষ্টিকৰ্তাৰ সন্ধানতে৷

ধাৰণা-৩ৰ মতে কোনো সৃষ্টিকৰ্তাই নাই৷ গতিকে এই প্ৰশ্নৰ উদয় নহয়৷

আমাৰ ধৰ্ম?

ধৰ্ম মানে religion আমাক লাগেনে? ঈশ্বৰক কৰা পূজা, আল্লাক কৰা নামাজ, গ’ডলৈ কৰা প্ৰাৰ্থনা আদিৰ প্ৰয়োজননে? অভিজ্ঞতাৰ পৰা দেখা যায়, যাৰ যি হ’ব ল’গা আছে, সি হ’বই -- পূজা-প্ৰাৰ্থনা আদি কৰি একো বদলি কৰিব পৰা নাযায়৷ যি বদলি হয় বা কৰিব পৰা যায়, যি মানুহৰ প্ৰত্যক্ষ হস্তক্ষেপতহে হয়৷ চিকিৎসা গ্ৰহণ কৰিহে কোনো ৰোগৰ পৰা নিৰাপয় পোৱাৰ সাম্ভৱনা বেছি, প্ৰাৰ্থনা কৰি নহয়৷ তেনেকৈ সাৱধানতা লৈহে দুৰ্ঘটনাৰ সম্ভৱনা কমাব পাৰি, প্ৰাৰ্থনা কৰি নহয়৷

ধৰ্মই বোলে মানুহক 'নৈতিকতা' শিকায়৷ হয়, কেতিয়াবা শিকায়৷ কিন্তু কেতিয়াবা কিছুমান ধৰ্মীয় শিক্ষা মই অৱলম্বন কৰিব বিচৰা নৈতিকতাৰ সম্পূৰ্ণ বাহিৰত৷ গতিকে মই 'নৈতিকতা'কো বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগীয়ে অৰ্থাৎ যুক্তি সহকাৰে চাব বিচাৰোঁ৷ সৰুতে স্কুলত "ম’ৰেল চেইঞ্চ" বুলি এটা বিষয় শিকোৱা হৈছিল৷ তাত কোনো ধৰ্মৰ আশ্ৰয় নোলোৱাকৈ কিছুমান নৈতিক শিক্ষা দিয়া হৈছিল - তেনে ধৰণৰ৷ এই বিষয়ে ইয়াত আৰু লিখিলো৷

আকৌ বহুতে কয়, সকলো ধৰ্ম গ্ৰন্থ বা ধৰ্ম আচলতে ভাল৷  কিছুমান মানুহে সেইবোৰৰ ব্যাখ্যা বুজুতে বা অৱলম্বন কৰোতে ভুলকৈ কৰে কাৰণেহে পৃথিৱীত ইমানবোৰ ধৰ্মৰ নামত হিংস-হত্যা চলি আহিছে৷ গতিকে দেখা গ’ল - ধৰ্ম গ্ৰন্থত যিয়েই লিখা নাথাকওক, কোনোৱে কেনেকৈ তাক বুজিলে তাৰ ওপৰতহে মানুহৰ কাম-কাজ নিৰ্ভৰ কৰে৷ গতিকে আমি অস্পষ্টকৈ লিখিত গদ্য (যাৰ বহুতো বিপৰিত অৰ্থ বা ব্যাখ্যা হ’ব পাৰে) কিছুমান বুজাৰ কামটো বাদ দিও কাম চলাব নোৱাৰোনে? আন কথাত আজি আমাক প্ৰয়োজন মানুহৰ সুস্থ বিবেকৰহে৷

"সংকতৰ সময়ত ধৰ্মই আমাক মানসিক শান্তি দিয়ে৷" --- এইদৰেও কিছুমানে ক’ব বিচাৰে৷ মই কিন্তু মানসিক শান্তি আন ধৰণেৰে লাভ কৰো - বাদাম কেইটামানৰ লগত এটুপি ৰঙাপানী খাই৷আন কিছুমানে গান গাই, কোনোৱে বাদ্য যন্ত্ৰ বজাই অথবা ৰন্ধা-বঢ়া কৰি মানসিক শান্তি পাব পাৰে৷ মানসিক শান্তিৰ বাবে মানুহক লাগে আমনি দিয়া চিন্তাবোৰৰ পৰা এটা চিত্তবিক্ষেপ (distraction)৷ ইয়াক ওপৰত কোৱা বিভিন্ন ধৰণে পাব পাৰি৷

আমাৰ খাদ্য

বৰ্তমান ভাৰতত গোমাংস, গাহৰী মাংস আদি খোৱা / নোখোৱাক কৈ বহু বিতৰ্ক চলি আছে৷
মোৰ মতে খোৱাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰথমে জিভা, দ্বিতীয়তে পেট, তৃতীয়তে স্বাস্থ্য, চতুৰ্থতে পকেটত থকা পইছাৰ নিৰ্দেশতহে চলা উচিত৷ আন কোনো অযুক্তিকৰ কাৰণত কোনো খাদ্য খোৱা-নোখোৱাটো নিয়ন্ত্ৰণ হ’ব নালাগে৷

এই ক্ষেত্ৰত ন্যয়াধিশ কাটচুৰ উপদেশ মোৰ আটাইটকৈ ভাল লাগিল৷ ন্যায়াধিশ কাটচুৱে হিন্দুসকলক গোমাংস আৰু মুছলমানসকলক গাহৰী মাংস খাবলৈ সংকুচ নকৰিবলৈ উপদেশ দিছে৷ ইয়াত সবিশেষ পাব - https://www.facebook.com/justicekatju/posts/1069077533132792

Friday, August 21, 2015

অন্তিম জন (কল্প-কাহিনী)

ড. নাকাচাৰি অতি উৎকণ্ঠাৰে এই মূহুৰ্তলৈ বাট চাই আছিল৷ আজি তেওঁ লগ ধৰিব "শ্ৰীব" বুলি জনাজাত এজন অসাধাৰণ ব্যক্তিক৷ জীৱণৰ বিয়লীবেলাত শ্ৰীবই বুকুৰ মাজত লৈ ফুৰিছে এক আপুৰুগীয়া সম্পদ৷ তেওঁৰ বয়স বাঢ়ি আহিছে৷ স্বাস্থ্যটো ক্ৰমে বেয়া হৈ আহিছে৷ তেওঁৰ শংকা জীৱণ চাকি হঠাৎ এদিন নুমাই যাব, তাৰ লগতে চিৰদিনলৈ বিলুপ্ত হৈ যাব এই বিৰল সম্পদ৷ 

প্ৰখ্যাত ভাষাবিদ ড. নাকাচাৰিয়ে "শ্ৰীব"ৰ বিষয়ে জানিব পাৰি অতি আগ্ৰহেৰে তেওঁৰ সেই আপুৰুগীয়া সম্পদ সযতনে সংৰক্ষণ কৰি ৰাখিবলৈ দ্বায়িত্ব ল’লে৷ সেয়ে তেওঁ অ’ত দূৰ নিজে সকলো সা-সঁজুলি লগত লৈ "শ্ৰীব"ক লগ কৰিবলৈ আহিছে৷ বিমানৰ পৰা নামি মোবাইটো অন কৰাৰ ল’গে ল’গে কেইবাটাও "মিচ কল" তেওঁ দেখিবলৈ পালে৷ "শ্ৰীব"ৰ মোবাইলৰ পৰা আহিছে৷ তেওঁৰ বুকুখন চিৰিং কৈ গ’ল - কিয় ইমান "মিচ কল" ? তেওঁ কল-বেক কৰিলে৷ 

"হেল্লো ড. নাকাচাৰি?" ইটো ফলাৰ পৰা কোনোবাই ক’লে৷ এইটো শ্ৰীবৰ মাত নাছিল, আন কৰোবাৰ মাত৷ 
- "হয়, মই ড. নাকাচাৰিয়ে কৈছো, আপুনি কোন?" - তেওঁ সুধিলে৷
- "মই শ্ৰীবৰ বৰপুত্ৰ৷ দেউতাৰ স্বাস্থ্য একেবাৰে বেয়া৷ আপুনি কোনখিনি পালে?" - মানুহজনে "এক্স’মিজ"ত কথাখিনি ক’লে৷ ই এই অঞ্চলৰ বৰ্তমান প্ৰচলিত ভাষা৷ ঠিক ভাষা বুলিব নোৱাৰি, এক প্ৰকাৰৰ খিছিৰি দোৱান বুলিলেহে হয়তো শুদ্ধ হ’ব৷ ৭০% ইংৰাজী, ২০% হিন্দী বা বঙালী, ১০% অসমীয়া আৰু আন স্থানীয় ভাষা যেনে কাৰ্বী-বড়ো-মিছিং আদিৰ শব্দ ভাণ্ডাৰেৰে গড় লৈ উঠা এক সান-মিহলি দোৱান৷ কিন্তু  "এক্সম"ৰ প্ৰায় সকলোৱে বৰ্তমান এই দোৱানতে কথা পাতে৷ 

-"ভাল বাৰু, মই যিমান পাৰো সোনকালে আহি আছো৷" বুলি কৈ ড. নাকাচাৰিয়ে খৰ-ধৰ কৰিলে৷ তেওঁৰ লগত আছিল বহুতো অত্যাধুনিক যন্ত্ৰ-পাতি৷ সেইবোৰ লৈ তেওঁ কোনোমতে শ্ৰীবৰ ঘৰ পালেহি৷ শ্ৰীবৰ ইতিমধ্যে নৰিয়া-পাতিত৷ মানুহজনে কেকাই আছে৷ ড. নাকাচাৰিক দেখি তেওঁ অলপ প্ৰাণ পাই উঠিল৷ বহু কষ্ট কৰি হাঁহি এটা মাৰি সম্ভাষণ জনালে৷ ড. নাকাচাৰিয়ে তেওঁৰ ওচৰতে বহি ল’লে৷ যন্ত্ৰ-পাতিবোৰ মেলি সক্ৰিয় কৰি ল’লে৷  যন্ত্ৰ-পাতিবোৰৰ সহায়ত তেওঁ শ্ৰীবৰ কথাবোৰ ধ্বনিবদ্ধ কৰি লোৱাৰ লগতে মষ্টিষ্কৰ মানচিত্ৰ এখনো তৈয়াৰ কৰিব৷ ইয়াৰ সহায়ত অতি কম সময়ৰ ভিতৰত যন্ত্ৰটোৱে শ্ৰীবৰ মষ্টিষ্কত সযতনে সংৰক্ষিত সেই অপুৰুগীয়া আৰ অমূল্য সম্পদবিধ আয়ত্ব কৰি ল’ব৷
ড. নাকাচাৰিয়ে তেওঁক ভঙা ভঙা অসমীয়াত যি পাৰে, যি মন যাই কৈ যাবলৈ ক’লে৷ তেওঁ আৰম্ভ কৰিলে -

"মই সৰু থাকোতে মোৰ বন্ধু-বান্ধৱ, আই-পিতাই, বাই-ভণী, ককাই-ভাই সকলোৰে লগত অসমীয়াতে কথা পাতিছিলোঁ৷ স্কুলৰ মাধ্যম ইংৰাজী হোৱাৰ কাৰণে দুই-এজনৰ বাহিৰে বাকীবোৰৰ লগত ইংৰাজীতে কথোপ-কথন হৈছিল৷ কলেজত সম্পূৰ্ণ ইংৰাজীতে অধ্যয়ন হৈছিল যদিও লগীয়াহঁতৰ লগত হিন্দীত মাজে-সময়ে কথা পাতিছিলোঁ৷ তাৰ পিছত চাকৰি - ইয়াতো সকলো কাম-কাজ ইংৰাজীতে হৈছিল৷ বিয়া কৰালোঁ এজনী অসমীয়া ছোৱালীক, কিন্তু তাই অসমীয়া ক’ব নাজানিছিলে৷ গতিকে মোৰ সন্তান কেইটায়ো অসমীয়া নিশিকিলে৷ এটা সময়ত লক্ষ্য কৰিলোঁ, কেৱল মোৰ সন্তান কেইটাই নহয়, মই যাৰ যাৰ লগত অসমীয়াত কথা পাতোঁ যেনে বাই-ভণীহঁত আৰু স্কুলীয়া দিনৰে বন্ধু-বান্ধবীহঁত কাৰো সন্তান-সন্ততিয়ে অসমীয়া নিশিকিলে৷ ভাষাতো আবদ্ধ হৈ থাকিল - সেই পুৰণি প্ৰজন্মটোতে৷ নতুন প্ৰজন্মটোলৈ ই প্ৰবাহিত নহ’ল৷ মোৰ প্ৰজন্মটোৰ এজনৰ পিছত আনজন ইহ লীলা সম্বৰণ কৰিলে৷ এতিয়া থাকিলো কেৱল মই৷ বুকুখনে কেতিয়াবা হাহকাৰ কৰি উঠে - এতিয়া মোৰ লগত অসমীয়াত কথা পাতিবলৈ দ্বিতীয়জন নাই৷ মই তেনেই অকলশৰীয়া হৈ পৰিলোঁ৷ তেনেতে এদিন তোমাৰ কথা জানিব পাৰিলোঁ, ড. নাকাচাৰি৷ সুদূৰ জাপানত বোলে তুমি অসমীয়া ভাষাৰ চৰ্চা কৰি আছা৷ মই অলপ শান্তি পালো - অন্ততঃ কোনোবা এজন আছে যাক মই এই আপুৰুগীয়া সম্পদ গতাই যাব পাৰোঁ....."

শ্ৰীবই কৈ গ’ল, কেৱল কৈ গ’ল বহুতো কথা - জীৱন-দৰ্শণৰ কথা, ৰাজনীতিৰ কথা, মূলতঃ শ্ৰীবৰ জীৱন অভিজ্ঞতাৰ বিভিন্ন কথা - শেষ নিশ্বাসটিলৈ.... ড. নাকাচাৰিৰ যন্ত্ৰবোৰে সকলো অহৰ্নিশে নথীভূক্ত কৰি গ’ল সকলোবোৰ৷

এসময়ত সেই অন্তিম বন্তি গছা নুমাই গ’ল৷ লগতে নোহোৱা হৈ গ’ল - এটা ভাষা, এটা জাতি --- এইদৰেই এক দীৰ্ঘদিনীয়া গৌৰবময় ইতিহাসৰ সামৰণী পৰিল - চিৰদিনলৈ৷

Monday, July 20, 2015

ভিয়েটনাম আৰু কম্বোডিয়া - যা-যোগাৰ

এইবাৰ গ্ৰীষ্মৰ (লগতে ঈদৰ) বন্ধত ভিয়েটনাম আৰু কম্বোডিয়া ভ্ৰমণ কৰিম বুলি ভাবিলোঁ৷ ২০১৫ চনৰ মাৰ্চ মাহৰ মাজ মানত পৰিকল্পনা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলোঁ৷ ইণ্টাৰনেটত মাধ্যমেৰে কেইবাটাও tour operator-ৰ লগত যোগাযোগ কৰিলোঁ৷ ভ্ৰমণৰ কাৰ্যসূচীৰ প্ৰস্তাৱ আৰু খৰচ-পাতিৰ সবিশেষ খুজি পঠিয়ালোঁ৷ উত্তৰবোৰ চালি-জাাৰি "ভিয়েটনাম স্তেই" (Vietnam Stay)-এ আগবঢ়োৱা ১০ দিনীয়া কাৰ্যসূচী মোৰ পচন্দ হ’ল৷ 

মই তেওঁলোকলৈ ভ্ৰমণ নিশ্চিত কৰি (confim) আগ-ধন ই-বেংকিঙৰ যোগেদি পঠিয়ালোঁ৷ ভিয়েটনাম স্তেইৰ "মিষ্টাৰ ফাম" (Mr. Pham) নামৰ এজন ব্যক্তিয়ে ভ্ৰমণসূচীৰ সবিশেষ, প্ৰবেশ-পত্ৰ বা ভিজা (visa) আদিৰ যাবতীয়াল তথ্য মোলৈ পঠিয়ালে৷ তেওঁলোকে পঠিওৱা ভ্ৰমণসূচীৰ লগত মিলাই মই আমাৰ কৰ্মস্থান আৰু বাস কৰা কোৱালালামপুৰৰ পৰা যোৱা আৰু ঘুৰি অহাৰ বিমানৰ টিকট কিনিলোঁ৷

মে’ মাহত ভিয়েটনামৰ ভিজা আবেদন কৰা হ’ল৷ সকলো কাগজ-পত্ৰ থকা কাৰণে দুদিন মানৰ ভিতৰতে সকলোৰে ভিজা পালোঁ৷ কম্বোডিয়াৰ ভিজা আগতীয়াকৈ নকৰিলেও হয়৷ বিমান-বন্দৰত আগমনতে ভিজা পোৱা যায় (visa-on-arrival)৷

লাহে লাহে যাত্ৰা কৰাৰ সময় আহি পালেহি৷ যাত্ৰাৰ এসপ্তাহ মানৰ আগতৰ পৰা শেষ যা-যোগাৰ আৰম্ভ কৰি দিলোঁ -

  • মি. ফামৰ লগত আকৌ এবাৰ ই-মেলেৰে reconfirm কৰিলোঁ৷ কিছুমান কথা সুধিবলৈ ফোনতো কথা পাতিলোঁ৷ তেওঁলৈ আমাৰ ভিজা আৰু অহা-যোৱা বিমানৰ সবিশেষ  তথ্য পঠিয়ালোঁ৷
  • গোটেই পৰিয়ালৰ কাপোৰ-কানি জাপিলোঁ৷ কিছুমান যাবতীয়াল ঔষধ-পাতি যোগাৰ কৰি, বান্ধি ল’লো৷
  • অলপ USD সলনি কৰি ল’লো (exchange)৷
  • বিদেশত ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ  Credit Card/ATM কাৰ্ড সক্ৰিয় কৰি ল’লোঁ৷

Sunday, July 19, 2015

দিন-১ (১১-জুলাই/শনিবাৰ): হানৈ

পুৱতি নিশা ২:৩০ বজাত এলাৰ্ম লগাই উঠিলোঁ৷ ৰাতিপুৱাই ৬:৩০ বজাতেই বিমান৷ সময়টো বেয়া, কিন্তু কোৱালালামপুৰৰ পৰা হানৈ মহানগৰলৈ পোণপতীয়াকৈ যোৱা আন বিমান সস্তাত নাপালো কাৰণে এইখনতেই টিকট ল’লো৷

তিনিটা বজাত আগতে বুক কৰি থোৱা টেক্সিখন আহিলে৷ 
চাৰিমান বজাত বিমানবন্দৰ পালোগৈ৷ চেক-ইন কৰি, অভিবাসন দ্বাৰ (Immigration Gate) পাৰ হৈ, বিমান বন্দৰৰ ভিতৰতে সকলোৱে পুৱাৰ ভোজন কৰিলোঁ৷ উৰা-জাহাজ ৬:৩০ মানবজাত এৰিলে৷ প্ৰায় তিনি ঘণ্টাৰ উৰণৰ পিছত স্থানীয় সময় ৮:৩০ মান বজাত হানৈ আন্তঃজাৰ্তিক বিমান বন্দৰৰ অবতৰণ কৰিলোঁ৷

ইমিগ্ৰেচন, কাষ্টম আদি সমাপ্ত কৰি বয়-বস্তু লৈ বিমান বন্দৰৰ বাহিৰ হওঁ মানে ১০ মান বাজিল৷ বাহিৰত ট্ৰেভেল এজেণ্ট মি. ফামে জনোৱাৰ দৰে মোৰ নামফলক লৈ ড্ৰাইভাৰ এজন ৰখি আছিল৷ নিজকে চিনাকি দিয়াত "Welcome to Vietnam" বুলি সম্ভাষন জনাই আমাক মিনি ভান এখনলৈ লৈ গ’ল৷ ভানত সকলো বয়-বস্তু উঠাই দি আমাক সি চহৰলৈ লৈ গ’ল৷ কিন-কিনীয়া বৰষুন দিছিলে৷এনেকৈ বৰষুন দি থাকিলে আমাৰ ভ্ৰমণ পণ্ড হ’ব বুলি শংকা হ’ল৷  ড্ৰাইভাৰজনক এইকেইদিন বৰষুন দি আছে নেকি ইংৰাজীতে সুধিলোঁ৷ মোৰ ফালে মিচিকিয়াই হাঁহি "Sorry sir, no speak English" বুলি বিনম্ৰ উত্তৰ আহিল৷ আৰু কিবা-কিবি ক’লে৷ মুঠতে বুজিলোঁ, তাৰ নাম চমুকৈ "ডন", বাকি তাৰ মালিকৰ লগত কথা পাতি ল’ব লাগিব৷ হানৈ মহানগৰীৰৰ ভিৰ ৰাষ্টাত এঘণ্টামান মিনি-ভানখন গৈ থাকিল৷ দিল্লী, মুম্বাইৰ দৰেই গাড়ী-বাছ-বাইকৰ ভিৰ৷ অৱশেষত সি এঠাইত মিনিভানখন ৰখালে৷ মিনিভানৰ দৰ্জা খুলি এজন ৩০-৩৫ বছৰীয়া মান মানুহে আমাক "Hello Mr. Bikram. Welcome" বুলি আদৰণি জনালে৷ নিজকে মি. ফাম বুলি চিনাকি দিলে৷ ই-মেইল আৰু ফোনত ইমান দিনে যোগা-যোগ কৰি থকা ট্ৰেভেল এজেণ্ট মি. ফাম এইজনেই৷



আমাক মি. ফামে তেওঁৰ কাৰ্যালয়লৈ লৈ গ’ল৷ কিছুমান কাগজ-পত্ৰ চহী কৰিবলৈ দিলে৷ মই বাকী দিবলগীয়া পইছাখিনি দিলোঁ৷ তেওঁ ক’লে "ডন" বুলি ড্ৰাইভাৰজন আৰু এই মিনিভানখনেই অহা তিনিদিন আমাক ফুৰাব৷ আমাক দুপেকেট ভিয়েটনামী কফি আৰু ল’ৰাহঁতক স্থানীয়ভাৱে নিৰ্মিত পুতলা দুটামান উপহাৰ দি বিদায় দিলে৷

ডনে আমাক আকৌ ১০ মিনিটমান গাড়ী চলাই হোটেললৈ  গ’ল৷ হোটেলৰ ল’বিত আমাক এৰি দি সি ভঙা ভঙা ইংৰাজীত ক’লে (নে বুজালে)- "See you tomorrow 8:30 AM here"৷

হোটেলত চেক-ইন কৰি নিজ কোঠাত বয়-বস্তু থৈ, তলৰ ৰেষ্টোৰাখনত খাবলৈ আহিলোঁ৷ খাই মেলি হোটেলৰ কোঠাত সকলো শুলোঁ৷ ৰাতি টোপনি ভাল হোৱা নাছিল৷ গতিকে সকলোৱে নাক বজাই ভালকৈ শুলোঁ৷

সন্ধ্যা হোটেলৰ ওচৰতে ফুৰিবলৈ ওলাই আহিলোঁ৷ হোটেলৰ ল’বিৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা মেপখন চাই চাই ওচৰ-পাজৰৰ বজাৰবোৰ ফুৰিলোঁ৷ বহুতো সৰু সৰু দোকান৷ শাৰী, শাৰীকৈ কাপোৰৰ দোকান, জোতাৰ দোকান, চামৰাৰ বস্তু আদিৰ দোকান৷ মানুহবোৰ খুব দাম-দৰ কৰি বস্তু কিনিছে৷ ইউৰোপ, অষ্ট্ৰেলিয়াৰ বহুতো ভ্ৰমণকাৰী দেখিবলৈ পালো৷ মেপত এটা হ্ৰদ দেখিলোঁ৷ হ্ৰদটো বিচাৰি বিচাৰি উলিয়ালোঁ৷

হ্ৰদৰ মাজৰ এটা সুন্দৰ চীনা আৰ্হিৰ মন্দিৰ৷ হ্ৰদটোৰ নাম "হোৱান কিয়েম" (Hoàn Kiếm)৷ প্ৰবাদ মতে পোন্ধৰ শতিকাত ভিয়েটনামৰ সম্ৰাট "লে লৈ" ( Lê Lợi) য়ে নৌকা বিহাৰত যাওঁতে এই হ্ৰদটোৰ পাৰত এটা প্ৰকাণ্ড কাছ দেখা পালে৷ তেওঁ তৰোৱালখনেৰে কাছটো খেদি গ’ল৷ কিন্তু কাছটোৱে তেওঁৰ হাতৰ পৰা মৰমৰ আৰু মূলাবান তৰোৱালখন কাঢ়ি হ্ৰদটোৰ তলি পালেগৈ৷ সম্ৰাটে গোটেই হ্ৰদৰ পানী সিচাই পেলালে, কিন্তু কাছটো আৰু তৰোৱালখন বিচাৰি নাপালে৷ তেতিয়া সম্ৰাটে বুজি পালে যে তৰোৱালখন কাছৰ ভগৱান "কিম কুই" ( Kim Qui)-এ ঘুৰাই নিলে৷ সেয়ে তেওঁ হ্ৰদৰ মাজত এই কাছৰ মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰালে৷

ঘুৰি আহোতে এখন সৰু দোকানত মোবাইল চিম-কাৰ্ডৰ বিজ্ঞাপন দেখিলোঁ৷ এখন কিনিলোঁ৷ কোনো চিনাক্তকৰণ নথিপত্ৰ (ID)  নুখুজিলে, পইছা দিলোঁ আৰু চিমখন ল’লো৷ ফোনটোত ভৰাই লোৱাৰ ল’গে ল’গে স্থানীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় কথোপকথনৰ লগতে ইণ্টাৰনেটো (3G) কৰিব পাৰিলো৷

তাৰ পিছত বজাৰৰে এখন ৰেষ্টোৰাণ্টত ৰাতিৰ আহাৰ খাই, নিজৰ হোটেললৈ ঘুৰি আহি শুই থাকিলোহি৷ কালি আচল ভ্ৰমণসূচী আৰম্ভ হ’ব, দিনটো বৰ ব্যস্তপূৰ্ণ হ’ব৷ 

Saturday, July 18, 2015

দিন-২ (১২-জুলাই/দেওবাৰ): হানৈ

হৌ ছি মিনৰ সমাধিৰ সন্মূখত৷
ইয়াত তেওঁৰ মৃতদেহ সংৰক্ষিত হৈ আছে৷
আমাৰ পিছফালে চাবলৈ অহা মানুহৰ শাৰী দেখিছেনে?
ৰাতিপুৱাই ৰ’দটো চোকাকৈ ওলাইছে৷ দিনটো গৰম হ’ব৷ হোটেলত পুৱাৰ জলপান খাই ৮ঃ৩০ বজাত সপৰিয়ালে হোটেলৰ ল’বি পালোহি৷ ড্ৰাইভাৰ "ডন" আৰু এজন ২৫-২৬ বৰৰীয়ামান ব্যক্তি আমাৰ বাবে ৰৈ আছিল৷ তেওঁ সুন্দৰ ইংৰাজীত নিজকে "টনি" (আচল নাম বেলেগ) বুলি চিনাকী দি ক’লে যে আজি তেওঁ আমাৰ tour guide. আমি সকলো মিনি ভানখনত উঠিলোঁ৷ "টনি"য়ে ক’লে আজি আমি হানৌ মহানগৰৰ city tour কৰিম৷

প্ৰথমে আমি "হৌ চি মিন স্মৰণিকা" (Ho Chi Minh Mausoleum) লৈ ৰাওনা হ’লো৷ হোটেলৰ পৰা আধা ঘণ্টামান সময় লাগিল গৈ পাওতে৷ ভিয়েটনামৰ বিপ্লৱী নেতা "হৌ চি মিন"ৰ স্মৃতিত নিৰ্মিত এই প্ৰকাণ্ড চৌহদ কেইবাটাও ভিন ভিন অট্টালিকা, বাগিছা আদিৰে সমৃদ্ধ৷ তেওঁ থকা ঘৰৰ আৰ্হি, তেওঁ ব্যৱহাৰ কৰা সাজ-পোচাক, তেওঁ চলোৱা গাড়ী আদিৰে গোটেই চৌহদটো নেতাজনৰ নামত উৎসৰ্গিত৷

ইয়াৰ মূল সমাধিস্থলত হৌ চি মিনৰ মৃতদেহ সংৰক্ষিত হৈ আছে৷ দৈনিক দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা হাজাৰ হাজাৰ মানুহ আহি তেওঁৰ সমাধিত শ্ৰদ্ধা জনাই৷ আজিও বহু মানুহ, প্ৰায় দুই কিলোমিটাৰমান দীঘল লাইন৷ ভিতৰত সোমাবলৈ হ’লে আমি এই লাইনত আধা দিনমান ৰ’ব লাগিব, গতিকে বাহিৰৰ পৰাই চাও বুলি ঠিৰাং কৰিলোঁ৷ হৌ চি মিনৰ প্ৰতি জন-সাধাৰণৰ এই অগাধ ভক্তি দেখি আপ্লুত হ’লো৷ আজি-কালি ভাৰতৰ মহাত্মা গান্ধীৰ সমাধি বা স্মৰণিকাসমূহত মানুহৰ এনে ভিৰ দেখা পোৱা যায়নে?

এখুটিয়া পেগোডা (One Pillar Pagoda)

প্ৰায় এহাজাৰ বছৰপূৰ্বে নিৰ্মাণ কৰা এই পুৰণি বৌদ্ধ মন্দিৰটো হৌ চি মিন স্মৰণিকাৰ ওচৰতে৷  ই পদুম ফুলেৰে ভৰা এটা পুখুৰীৰ মাজত এটা খুটিত থিয় হোৱা অতি সুন্ধৰ বৌদ্ধ-মন্দিৰ৷

ইয়াৰ পৰা ওলাই আহি সকলো মিনি ভানত উঠি কিছু দূৰ গ’লো - আন এটা প্ৰসিদ্ধ বৌন্ধ মন্দিৰ দৰ্শণ কৰিবলৈ৷ 


ট্ৰান কৌক পেগোডা (Tran Quoc Pagoda)


আধা ঘণ্টামানৰ যাত্ৰাৰ অন্তত আমি হানৈ মহানগৰৰ সবাটোকৈ পুৰণি বৌদ্ধ-মন্দিৰ৷ ইয়াৰ কাষত থকা হ্ৰদটোও চহৰৰ সৰ্ব বৃহৎ৷ অতি মনোগ্ৰাহী দৃশ্য৷

সম্ৰাট "লাই নাম দে" (Lý Nam Đế)-এ পঞ্চম শতিকাত নিৰ্মাণ কৰা এই মন্দিৰৰ বয়স ১৪৫০ বছৰমান হৈছে৷ এই চৌহদত এজোপা প্ৰকাণ্ড বৰগছ (Banyan Tree) আছে৷ ১৯৫৯ চনত ভাৰতৰ প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰপতি ড. ৰাজেন্দ্ৰ প্ৰসাদে ইয়ালৈ ভ্ৰমণ কৰিবলৈ আহোতে উপহাৰ হিচাপে দিয়া গৌতম বুদ্ধই বোধিলাভ কৰা আচল বৰগছ জোপাৰ ডালৰ পৰা এইজোপা গছ হৈছে৷ আমাৰ টু’ৰ গাইড 'টনি'য়ে কথাখিনি বহলাই কওঁতে কিবা এটা বৰ ভাল লাগি গ’ল৷ গছ জোপাৰ তলতে এখন্তেক বহিলোঁ৷

আকৌ সকলো মিনি ভানত উঠি কিছু দূৰ গ’লো৷ ভিয়েটনামৰ অধিকাংশ লোক বৌদ্ধ৷ কিন্তু ধৰ্ম কৰ্মতকৈ মানুহবোৰক দেশৰ নেতাসকলৰ সমাধি, শ্বহীদ বেদী, যুদ্ধৰ সংগ্ৰাহলয় আদিতহে বেছিকৈ দেখিলো৷  সেইবোৰত তেওঁলোকে অসীম সন্মান আৰু সম্পূৰ্ণ   নিস্থাৰে যেন "পূজা" কৰে৷

সাহিত্য মন্দিৰ (Temple of Literature)

স্থানীয় ভাষাত  "ভান মিয়েউ - কৌক টু গিয়াম" (Văn Miếu - Quốc Tử Giám) আৰু ইংৰাজীত "Temple of Literature"  জনাজাত এইখন এটা কন্‌ফুচিয়ান মন্দিৰ তথা প্ৰাচীন বিশ্ব-বিদ্যালয়৷   ১০২০ চনত "লেই ন্থান টং" (Lý Nhân Tông)-ৰ সময়ত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল৷ ইয়াত বিভিন্ন বিষয়ত প্ৰাচীন কালৰ পৰা শিক্ষা আৰু গৱেষণা চলিছিল৷ প্ৰতি ৪-৫ বছৰৰ মুৰে মুৰে কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰি কঠিন পৰীক্ষাসমূহত উত্তীৰ্ণ হোৱা চাত্ৰসকলক সন্মান জনোৱা হয় আৰু তেওঁলোকৰ নাম এখন শিলৰ ফলিত খোদিত কৰি থয়৷ প্ৰতিখন ফলি একোটা একোটা প্ৰকাণ্ড শিলৰ কাছই পিঠিত থিয়কৈ কঢ়িয়াই আছে৷

এই ফলিবোৰত চীনা চিত্ৰ-লিপি (logogram) দেখি 'টনি'ক সুধিলোঁ - "প্ৰাচীনকালত ভিয়েটনামত চীনা ভাষা চলিছিল নেকি?" তেওঁ উত্তৰ দিলে যে এনে নহয়৷ প্ৰাচীন কালত ভীয়েটনামত "প্ৰাচীন ভিয়েনামী ভাষা"ই চলিছিলি, কিন্তু "চীনা লিপি" ব্যৱহাৰ হৈছিল৷ ইয়াৰ ব্যৱহাৰ ১৫০০ শতিকাত ফৰাছীসকল আহি ৰোমান আখৰৰ প্ৰচলন কৰাৰ আগলৈকে আছিল৷ আজি-কালিও মঠ-মন্দিৰবোৰত এই লিপিয়েই প্ৰচলিত৷ অৱশ্যে চৰকাৰী কাম-কাজ, স্কুল-কলেজ, ব্যৱসায়-বানিজ্য আদি সকলোতে ৰোমান আখৰ ব্যৱহাৰ হয়৷ তেওঁলোকৰ সঠিক উচ্চাৰণ প্ৰকাশ কৰিবলৈ ৰোমান আখৰৰ স্বৰবৰ্ণসমূহত (vowel) কিছুমান উৰ্ধক’মা, ৰেফ আদিৰ দৰে চিহ্ণ ব্যৱহাৰ কৰে৷

সাহিত্য মন্দিৰৰ এটা কোঠাত কেইগৰাকীমান শিল্পীয়ে স্থানীয় বাদ্য যন্ত্ৰৰ বাদন পৰিবেশন কৰি আছিলে৷ কিছুসময় বহি উপভোগ কৰিলোঁ৷ মূলতঃ বাঁহেৰে তৈয়াৰ কৰা বাদ্য যন্ত্ৰবোৰ দেখি বৰ আমোদ পালো৷


এইদৰে দুপৰীয়া ২ মান বাজিল৷ ভোকো লাগিলে, ভাগৰো লাগিলে৷ দিনটো বৰ গৰম আছিল, অনুমানিক ৩৫-৩৬ ডিগ্ৰী চেণ্টিগ্ৰেড হ’ব৷ টনিয়ে আমাক ভিয়েটনামৰ স্থানীয় খাদ্য খাবলৈ প্ৰস্তাব ৰাখিলে৷ মই একে উশাহে হয়ভৰ দিলোঁ৷ মোৰ পৰিবাৰ মামুন আৰু ল’ৰাহতে নাক কোছালে৷ মই সকলোকে টনিয়ে প্ৰস্তাব কৰা ভিয়েটনামী ৰেষ্টোৰাখনলৈ যাবলৈ মনালোঁ৷ তাত আন খাদ্যও পোৱা যায়, গতিকে অসুবিধা হ’ব নালাগে৷ তাত মই আৰু টনিয়ে বুন চা (Bun Cha) খালো৷ বাঁহৰ চালনি এখনত পৰিবেশন কৰা চাউলৰ চাউচাউ (Rice Noodle), অলপ চুৰুহা আৰু এবিধ স্থানীয় শাক আৰু পুৰা গাহৰি মাংস৷ কি সোৱাদ!! 
Photo Source

লা-কাৰখানা (Lacquer Workshop)

ভোজন শেষ হোৱাৰ পিছত আমাক এটা কাৰখানালৈ লৈ গ’ল৷ "লা" বা lacquer-ৰ কাৰখানা৷ ইয়াত ধাতু, কাঠ বা চীনা-মাটিৰ বিভিন্ন বস্তু বনাই, তাৰ পিঠিত "লা"ৰ অতি মসৃণ প্ৰলেপ লগাই বিভিন্ন ধৰণৰ চিত্ৰাঙ্কণ কৰা দেখা গ’ল৷ চিত্ৰসমূহ অতি মনোগ্ৰাহী আছিল - কিছুমান ভাৱাত্মক (abstract), কিছুমান প্ৰকৃতি, মানুহ আদি বিষয়-বস্তু লৈ অঁকা৷ মসৃণ হ’বৰ বাবে কাৰিকৰসকলে স্বচ্ছ লাৰ ৫-১০টা প্ৰলেপ দিয়ে আৰু প্ৰতি প্ৰলেপ দিয়াৰ পাছত হাতেৰে ঘহি ঘনি সমান কৰে৷  ইয়াত কণীৰ চোকোৰাৰ ব্যৱহাৰো প্ৰচুৰ দেখিবলৈ পালো৷  বস্তুবোৰ দেখিবলৈ যেনেকৈ চকুত ল’গা, দামবোৰো তেনেকৈ আকাশচুম্বী আছিল৷  
ইয়াৰ পিছত গ’লো সেনা সংগ্ৰাহলয়লৈ৷

সেনা সংগ্ৰাহালয় (Army Museum)

এই দুই-তিনি মহলা ঘৰটোত ১৯৭০ দশকৰ ভিয়েটনাম যুদ্ধত ব্যৱহৃৎ বিভিন্নধৰণৰ অস্ত্ৰ, সামৰিক সাজ-পোছাক আদি সজাই থোৱা আছে৷ ১৯১০ দশকৰ ইন্দোচীনা যুদ্ধৰ বস্তুও দুই-এপদ আছে৷ বাহিৰৰ চোতালত কেইখনমন টেঙ্ক, যুঁজাৰু বিমান আদিও সজাই থৈছে৷


সংগ্ৰাহালয়ৰ প্ৰেক্ষাগৃহত এটা ভিডিঅ’ চলাই থোৱা দেখা পালো৷ ১৯৭০ দশকৰ ভিয়েটনাম যুদ্ধৰ কাহিনীবোৰ দেখুৱাই আছে৷ দৰ্শকসকলৰ মাজত ১৫-২০ গৰাকীমান সেনা-পোছাক পিন্ধা ৫০-৬০ বছৰীয়া পুৰুষ-মহিলা দেখিবলৈ পালো৷ থৰ লাগি ভিডিঅ’ চাই আছে৷ দুই-এজনে চকুলো টোকাও দেখিলোঁ৷ টনিয়ে মোক কাণে-কাণে ক’লে এওঁলোক সেই যুদ্ধত ভাগ লোৱা প্ৰাক্তন সৈনিক৷ নিজৰ জীৱন-যৌৱন ত্যাগ কৰি যি যুদ্ধত ভাগ লৈছিল, তাৰ স্মৃতি ৰোমন্থন কৰি তেওঁলোকক ভিডিঅ’ চাই থকা দেখি মোৰো অন্তৰ কঁপি উঠিল৷

চাইক্ল’ (Cyclo)

এইবাৰ আমাক টনিয়ে লৈ গ’ল, হানৈ চহৰৰ এটা ব্যস্ত অঞ্চললৈ৷ তাৰ এঠাইত ভানৰ পৰা নামি আমি উঠিলোঁ তিনিচকীয়া ৰিক্সাত৷ চাইক্ল’ বুলি জনা-জাত এই ৰিক্সাবোৰত চালকজন পিছফালে ব’হে৷ ব্যস্ত বজাৰবোৰৰ চাই চাই ল’ৰাহঁতে বৰ আমোদ পালে৷ আধা ঘণ্টামান গলি-গলিয়ে যাত্ৰা কৰাৰ পিছত আমি আহি পালোঁ এটা "পুতলা-নাচ"ৰ ঘৰলৈ৷ 

পানী-পুতলা নাচ (Water Puppet Show)

উত্তৰ ভিয়েটনামত প্ৰচলিত "পানী-পুতলা নাচ" বিশ্বৰ ভিতৰতে একমাত্ৰ এনে পৰম্পৰা৷ ধান খেতি পট-ভূমিত বিকশিত এই গাৱলীয়া পৰম্পৰা "Lotus Water Puppet Theater" বুলি এটা কোম্পানীয়ে হানৈ মহানগৰৰ মাজ-মজিয়ালৈ লৈ আহিছে৷ পানীৰ তলত লুকাই থকা লাঠিৰ সহায়ত নিয়ন্ত্ৰণ কৰা পুতলাবোৰৰ নাচ, যুদ্ধ আদিৰে ভৰ-পোৰ প্ৰদৰ্শনী চাই বৰ ভাল লাগিল৷

এটা অতি ব্যস্ত দিনৰ অন্তত, প্ৰায় সন্ধ্যা প্ৰায়  ৭টা বজাত আমাক হোটেলত এৰি দি টনি আৰু ডনে বিদায় ল’লে৷ 
হাত-মুখ ধুই হোটেলৰ ওচৰৰে এখন ৰেষ্টোৰাত ৰাতিৰ আহাৰ খাই শুই থাকিলো - পৰবৰ্তি দিনৰ ভ্ৰমণসূচীলৈ বাট চাই৷ 

Friday, July 17, 2015

দিন-৩ (১৩-জুলাই/সোমবাৰ): হা-লং উপসাগৰ


ৰাতিপুৱা আহাৰ খাই, হোটেল চেক আউট কৰিলোঁ৷ ড্ৰাইভাৰ ডন হোটেলৰ ল’বিতে আমাৰ বাবে ৰৈ আছিল৷ মিনি ভানখনত উঠি হানৈৰ পৰা "হা-লং উপসাগৰ’" (Ha Long Bay) অঞ্চললৈ ৰাওনা হ’লো৷ ৩ ঘণ্টামানৰ বাট৷ সুন্দৰ আহল-বহল ৰাজপথ৷ মাজবাটত এটা কাৰখানাত অলপ সময় কটালোঁ৷ এম্ব্ৰ’ডাৰি (embroidery) কৰা এই কাৰখানাত বিভিন্ন ধৰণৰ ডিজাইনৰ এম্ব্ৰডাৰি কৰে৷ এম্ব্ৰ’ডাৰিবোৰ ইমানেই নিখুঁত আছিল একবাৰে ফটো তোলাৰ দৰে দেখি৷ এজন কৰ্মীয়ে এজন ব্যক্তিৰ চেহেৰাৰ ফটো এখন চাই চাই এম্ব্ৰ’ডাৰিত তুলি থকা দেখিলোঁ৷ প্ৰশ্ন কৰোতে ক’লে এওঁ এজন জাপানী পৰ্যটক৷ তেওঁ নিজৰ ফটো দি থৈ গৈছে, এম্ব্ৰ’ডাৰি কৰি পঠিয়াই দিবলৈ৷ ইচ্ছা কৰিলে উচিত মূল্যত ময়ো এন কৰোৱাই ল’ব পাৰো - এমাহমান সময় লাগিব৷  কাৰিকৰ সকলৰ দক্ষতা দেখি আচৰিত হ’লো৷ একেইটা চৌহদতে এটা শিলৰ মূৰ্তি বনোৱা কাৰখানাও আছে৷ তাতে দুখনমান ফটো লৈ আকৌ ৰাওনা হ’লো৷


অৱশেষত জাহাজঘাট (harbor) পালোহি, প্ৰায় দুপৰীয়া ১২ বাজিছিল৷ সৰু মটৰ-চালিত নাও এখনে আমাক V'Spirit নামৰ ডাঙৰ জাহাজখনলৈ লৈ গ’ল৷ ইয়াত আমাৰ বাবে কোঠা আৰক্ষণ কৰি থোৱা আছিল৷ আমাৰ বস্তু-বাহিনীবোৰো লগতে অনা হ’ল৷ গোটেই অঞ্চলটোত পানীৰ মাজত অসংখ্য থিয় থিয় টিলা ! প্ৰতিটোৰে আকৃতি ভিন ভিন৷ অসীমলৈকে এশাৰী টিলাৰ পিছত আনশাৰী টিলা৷ তাৰ মাজে মাজে বহুতো সৰু-ডাঙৰ জাহাজ৷ কিছুমান পাল তৰা, আন কিছুমান মটৰ-চালিত৷ কিছুমান একেথৰে ৰৈ আছে, আন কিছুমান গতিমান৷ মাজে মাজে দুই-এটা সাগৰীয় চৰাই৷ এটা মায়াময়ী বাতাবৰণ৷ পিছত ইণ্টাৰনেটত গৱেষণা কৰি বুজি পালো এই শিলাৰ টিলাবোৰ চূণশিলৰ কাৰ্চট্‌চ (limestone karsts) নামৰ এক প্ৰাকৃতিক গঠন৷

আজি ১০ বছৰমানে আগতে হেনু ইয়াত দুখনমান স্থানীয় মাছমৰীয়াৰ সৰু তুলুঙা নাৱৰ বাহিৰে একো নাছিলে৷ পৰ্যটনৰ বৰ্তমান ইমানেই উৎকৰ্ষ সাধন ঘটিছে যে ইয়াত এতিয়া প্ৰায় ৬০০ মান জাহাজ দৈনিক ঘুৰি-ফুৰে৷
আমি ৰাতিটো থকা জাহাজখন
জাহাজৰ বাৰাণ্ডাৰ পৰা



জাহাজত আহি পাই, নিজ নিজ কোঠালীত থিতাপি লওঁ মানে আমাক দিনৰ ভোজনৰ বাবে মতা হ’ল৷ জাহাজৰ দ্বিতীয় মহলাত খোৱা-কোঠা৷

ইয়াৰ পিছত আমাক এটা গুহা চাবলৈ লৈ গ’ল৷ মূল জাহাজখনৰ পৰা সৰু মটৰ-চালিত নাৱৰ উঠাই আমি লৈ গ’ল৷ ১৫মিনিটমানৰ পিছত এটা দ্বীপ কাষত নামিলোঁ৷ সেই দ্বীপৰ সোঁমাজত এই প্ৰসিদ্ধ গুহা৷ তিনিটা প্ৰকাণ্ড গুহ্বৰৰ সমষ্টি এই গুহাটো চূণশিল অম্লজ পানীত ক্ষয় গৈ সৃষ্টি হোৱা৷ গুৱাৰ ভিতৰখন প্ৰাকৃতিকভাৱে অতি ঠাণ্ডা৷ 

তাৰ পিছত আন দ্বীপৰ পাৰত সাতুৰিলোঁ৷ সাতুঁৰ শেষ হোৱাৰ পিছত আমাৰ মূল জাহাজ V'Spirit লৈ ঘুৰি আহিলোঁ৷ তাৰ নিজ কোঠাত গা-পা ধুই, সতেজ হৈ একেবাৰে ওপৰৰ চান ডেকলৈ (Sun Deck) আহিলোঁ৷ সূৰ্যাস্তৰ সময় হৈছে৷ বেলিটোৱে ডাৱৰৰ মাজে মজে ক্ৰমে তললৈ নামি আহিছে৷ গোটেই আকাশখন সোমথিৰা বৰণীয়া হৈ আহিছে৷ সগৰৰ পানীত প্ৰতিবিম্ব পেলাই বেলিটোৱে এইবাৰ টিলাবোৰৰ মাজে মাজে লুকা-ভাকু খেলিলে৷ সূৰ্যাস্ত চাই চাই, কিছু পানীয় পান কৰি অন্য এখন পৃথিৱীলৈ গমণ কৰিলোঁ৷ 

জাহাজখনত ১৮টা কোঠালী৷ তাত মুঠ ৩০জনমান যাত্ৰী আৰু প্ৰায় ৭-৮জন মান কৰ্মী আছিলে৷ সহযাত্ৰীসকলৰ লগত চিনাকী হ’লো৷ সৰহবোৰ অষ্ট্ৰেলীয়াৰ পৰা অহা৷ মধু চন্দ্ৰিকা উপভোগ কৰিবলৈ অহা নৱ-বিবাহত দম্পতীৰ আৰম্ভ কৰি, অৱসৰ প্ৰাপ্ত দম্পতীৰ লৈকে বিভিন্ন বয়সীয়া পৰ্যটক৷

ৰাতিৰ আহাৰ ৭ঃ৩০টা মানতে দিলে৷ খাই উঠি ল’ৰাহঁতক বিচনাত শুৱাই, মই আৰু মামুন আকৌ চান ডেকত নিশাৰ সেই চালে চাই থাকিবলৈ মন যোৱা দৃশ্যবোৰ উপভোগ কৰিবলৈ গ’লো৷ গা শাত পৰি যোৱা এক মৃদু বহাত৷ ঘোপ মৰা আন্ধকাৰৰ মাজে মাজে তিৰবিৰাই আছিল বিলাশী-জাহাজবোৰৰ চাকি আৰু তাৰ লগত ঢোৰ লহৰে লহৰে নাছি আছিল পানীত পৰা প্ৰতিবিম্ববোৰ৷ পটভূমিত সেই মায়াবী টিলাবোৰৰ বৰ্ণছায়া৷

Sun Deck-ৰ পৰা ৰাতিৰ দৃশ্য



Thursday, July 16, 2015

দিন-৪ (১৪-জুলাই/মঙলবাৰ): হা-লং উপসাগৰ

ৰাতিপুৱা ৬:০০ বজাতেই ব্যায়ামৰ কাৰ্যসূচী আছিল৷ পূব এচিয়াত প্ৰসিদ্ধ "টাই চি" (Tai Chi) নামৰ ব্যায়াম শৈলী অনুশীলন কৰাৰ কথা আছিল - আমাৰ জাহাজৰ ওপৰৰ চান ডেকত৷ কিন্তু আমি নগ’লো - ভাগৰ লাগিছিল শুই থাকিলোঁ৷

৭:০০ বজাত ৰাতিপুৱাৰ জলপানৰ বাবে আমাক মাতি দিলে৷ জলপান খাই আঠমান বজাত মই আৰু বৰ পুত্ৰ প্ৰিতু কায়াকিং (kayaking) কৰিবলৈ ওলালো৷ আমাক আকৌ সৰু মটৰ চালিত নাৱত মূল জাহাজৰ পৰা কিছু দূৰৈৰ দ্বীপ এটালৈ লৈ গ’ল৷ দ্বীপটোত ঘাট (jetty) এটা আছে৷ আমাক তাতে নমাই দিলে৷ তাত আমি কায়াক ভাড়াত ল’লো৷ এজন বা দুজন বহিব পৰা সৰু সৰু কায়াক নাৱত উঠি আমি আন সহযাত্ৰীসকলৰ লগত ফুৰিবলৈ গ’লো৷ দ্বীপটোৰ আকৃতি শূন্য "০" আখৰটোৰ দৰে - মানে মাজডোখৰ এটা হ্ৰদৰ দৰে৷ ভিতৰৰ অংশলৈ যাবলৈ এটা সুৰংগ কাটি থৈছে৷ আমি সেইফালেদি কায়াকিং কৰি ফুৰিবলৈ গ’লো৷ পানীৰ মাজৰ পৰা ওলাই অহা শিলৰ ওখ ওখ টিলাবোৰ চাই, সেইবোৰৰ নিচেই কাষলৈ গৈ এক অদ্ভূত আনন্দ অনুভৱ কৰিলোঁ৷ বঠা বাই বাই প্ৰিতু আৰু মই দুয়ো একেবাৰে ভাগৰি পৰিলোঁ৷


কায়াকিং শেষ কৰি মূল জাহাজত গা-পা ধুই ঘুৰি যাবলৈ সাজু হ’লো৷ সেই সময়ত জাহাজখন জাহাজঘাটৰ পৰা প্ৰায় ১৫ কি মি দূৰত আছিল৷ ১০মান বজাত জাহাজখনে হা-লং উপসাগৰৰ টিলাবোৰৰ মাজে মাজে নৌকা-বিহাৰ কৰোৱাই মূল জাহাজ-ঘাটৰ ফালে গতি কৰিলে৷ ১১বজাত দুপৰীয়াৰ আহাৰ পৰিবেশন কৰিলে৷ ইতিমধ্যে আমি ঘাট পালোহি৷ ১২:৩০ মান বজাত সৰু মটৰ-চালিত নাওখনেৰে আমাক বয়-বস্তুৰে সৈতে ঘাটত এৰি দিলে৷ তাত আমাৰ চিনাকী ড্ৰাইভাৰ "ডন" ইতিমধ্যে আহি ৰখি আছিল৷ মিচিককৈ হাঁহি এটা মাৰি আমাৰ বয়-বস্তুবোৰ মিনিভানখনলৈ গ’ল৷  

ভানত উঠি হানৈ চহৰলৈ ওভতিলোঁ৷ পোনে পোনে আমাক বিমান-বন্দৰলৈ লৈ গ’ল৷ ড্ৰাইভাৰ ডনক বকচিচ এটা দি বিমান-বন্দৰত বিদায় দিলোঁ৷ গধুলি ৫ বজাৰ ভিয়েটনাম এয়াৰ-লাইঞ্চৰ "হৌ চি মিন" (Ho Chi Minh City) মহানগৰলৈ যোৱা বিমানখন ধৰিলোঁহি৷  

সাত বজাত হৌ-চি-মিনত বিমানখনে অৱতৰণ কৰিলে৷ আমাৰ বাবে বাহিৰত ৰৈ আছিল আন এজন ড্ৰাইভাৰ৷ একেইটা ট্ৰেবেল এজেঞ্চিৰ৷ তেওঁ আমাক একেধৰণৰ ভানগাড়ী এখনত উঠাই হোটেললৈ লৈ গ’ল৷ ৰাতি আঠমান বজাত হোটেল পালোহি৷ ভাগৰ লাগিছিলে৷ হোটেলতে কিবা এটা খাই শুই থাকিলো৷ কালিলৈ আকৌ এটা অতি ব্যস্ত দিন যাব৷




Wednesday, July 15, 2015

দিন-৫ (১৫-জুলাই/বুধবাৰ): হৌ চি মিন চিটি

ৰাতিপুৱা ৮:৩০ বজাত হৌ চি মিনৰ হোটেলৰ ল’বিত কালি আমাক বিমান বন্দৰৰ পৰা অনা ড্ৰাইভাৰজন ৰৈ আছিল৷ তেওঁৰ লগত আন এজন ব্যক্তি৷ নিজকে 'মিষ্টাৰ টাইগাৰ' বুলি চিনাকি দিলে৷ খীন কায়ৰ মানুহজনৰ বয়স হয়তো ৪০-৪৫ৰ ভিতৰত হ’ব৷ তেওঁ আমাৰ অহা তিনিদিনৰ বাবে "টুৰ গাইড"৷ আচল নামটো সুধিছিলোঁ যদিও টুকি থবলৈ নহ’লে, পিছতো মনত পেলাব নোৱাৰিলো৷ পয্যাটকসকলে মাতিবলৈ সুবিধাৰ বাবে নিজকে 'টাইগাৰ' বুলি নিজৰ উপনামটোৱেদি চিনাকি দিয়ে৷ চীনা জ্যোতিষৰ মতে বাঘৰ বছৰটোত তেওঁৰ জন্ম হৈছিল বাবে এই নাম৷

ভ্ৰমণসূচী অনুযায়ী আমি পোন প্ৰথমে কু চি সুৰংগসসমূহলৈ (Cu Chi Tunnel Systems) গ’লো৷ চহৰৰ পৰা ৭০ কিমি উত্তৰ-পশ্চিম দিশে৷ গাড়ীত প্ৰায় ১:৩০ ঘণ্টামান সময় লাগিব৷ টাইগাৰে আমাক বাটে বাটে ভিয়েটনামৰ বুৰঞ্জী কৈ গ’ল৷ বহুতো কথা ক’লে৷ মানুহজনে ভালকৈ ভিয়েটনামৰ বুৰঞ্জী জানে৷ তেওঁ কোৱা কথাখিনি থল-মূলকৈ এনে -- 

১৮৬২ চনৰ পৰা ফৰাচীসকলে এখোজ-দুখোজকৈ সমগ্ৰ ভিয়েটনাম দখল কৰি আহে৷ তেওঁলোকে স্থানীয় ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু ধৰ্মীয় কাম-কাজত হস্তক্ষেপ কৰিবলৈ লয়৷ এইবোৰ সহিব নোৱাৰি ফৰাচী শাসকসকলৰ বিৰুদ্ধে স্বাধীনতা সংগ্ৰাম আৰম্ভ হয়৷ ১৯৪৬ চনত মাৰ্ক্সিষ্ট-লেনিনিষ্ট চিন্তাধাৰাৰ নেতা হৌ চি মিনৰ নেতৃত্বত উত্তৰৰ হানৈ চহৰত কেন্দ্ৰ কৰি তেওঁলোকে স্বাধীনতা ঘোষণা কৰিলে৷ ফৰাচীসকলে দক্ষিণ ভিয়েটনামৰ চাইগন (Saigon, বৰ্তমান "হৌ চি মিন চিটি") চহৰক কেন্দ্ৰ কৰি "ঙ’ ডিন হু" (Ngô Đình Nhu) নামে এজনক ৰাষ্ট্ৰপতি পাতি পুতলা ৰাজ্য পাতিলে৷ আনহাতে তেওঁলোকে উত্তৰ ভিয়েটনাম আকৌ অধীনলৈ আনিবলৈ চেষ্টা কৰিলে৷ এই অৰিয়া-অৰি বহুদিনলৈকে চলি থাকিল৷ 


দক্ষিণ ভিয়েটনামত কেথলিক  ধৰ্মীয়, পুজীবাদত বিশ্বাসী "ঙ’ ডিন হু"ৰ পুতলা চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে বৌদ্ধ ধৰ্মীয় প্ৰজা আৰু কমিউনিষ্ট কৃষক-শ্ৰমিকসকলৰ বিদ্ৰোহ তীব্ৰ হৈ আহিল৷   উত্তৰ ভিয়েটনামৰ হৌ চি মিনৰ নেতৃত্বৰ কমিউনিষ্ট চৰকাৰৰ পৃষ্ঠপোষকতাত আৰু ৰুছিয়া, চীনা আদি দেশৰ সহায়ত এই বিদ্ৰোহ তীব্ৰতৰ হৈ উঠিল৷ ডিন হুৰ চৰকাৰক সহায় কৰিবলৈ ফৰাচীসকলৰ লগতে ১৯৬৪-৬৫ চনত আমেৰিকা আহি নিজে যুদ্ধত লিপ্ত হৈ পৰে৷ এইদৰেই কুখ্যাৎ America-Vietnam War-ৰ সুত্ৰপাত হয়৷ ১৯৭৫ চনলৈকে যুদ্ধ চলে৷ এই মাৰাত্মক যুদ্ধত দুই পক্ষৰ বহু হানি হ’ল৷ কিন্তু আমেৰিকাৰ শক্তি-শালী টেঙ্ক, বোমা, যুজাৰু বিমান আৰু সুপ্ৰশিক্ষিত সেনা-বাহিনীৰ বিপৰিতে ভিয়েটনামৰ মূলতঃ গাৱলীয়া ডেকা-গাভৰুৱে গঠিত বিদ্ৰোহীসকল কেনেকৈ বৰ্তী আছিল আৰু বিজয়ী হৈছিল ই এক বিষ্ময়কৰ কাহিনী৷ তেওঁলোকৰ নিপুন যুদ্ধ কৌশলত আমেৰিকাৰ সৈন্যও হাৰ মানিব ল’গা হ’ল৷ 

ভিয়েটনামী সকলৰ এই সফলতাত অৰিহণা যোগোৱা অন্যতম উপাদান হ’ল অতি জটিল কুশলী "কু চি সুৰংগ"সমূহ৷ "টাইগাৰ"-এ এই কথাবোৰ অতি মনোগ্ৰাহীকৈ কৈ গৈছিল৷ এনেতে মিনি ভানখন ৰ’ল, আমি "কু চি" আহি পালোহি৷ টিকট কিনি চৌহদটোৰ ভিতৰলৈ সুমাই গ’লো৷  

কু চি সুৰংগ (Cu Chi Tunnels)

বিদ্ৰোহীসকলে এইদৰে এই সুৰংগবোৰত
সুমাই অন্তৰ্ধান হৈছিল৷
"কু চি" অঞ্চলেই ভিয়েটনাম যুদ্ধৰ অন্যতম কুৰুক্ষেত্ৰ স্বৰূপ আছিল৷ ই অৱশ্যে গোটেই দেশখন জুৰি থকা এক বৃহৎ মানৱ-নিৰ্মিত সুৰংগ প্ৰণালীৰ এটা অংশ৷ টাইগাৰে আমাক বুজাই গ’ল - প্ৰথমতে গাৱৰ প্ৰতি ঘৰে নিজ নিজ ঘৰৰ তলত যুজাৰু-বিমানৰ পৰা নিক্ষেপিত বোমাৰ পৰা বাছিবলৈ "বাংকাৰ" সাজিছিলে৷ সময়ত অহা-যোৱাত সুবিধা হ’বলৈ তেওঁলোকে এঘৰৰ বাংকাৰ আন ঘৰৰ বাংকাৰৰ লগত সংযোগ কৰি ল’লে৷ এইদৰে ক্ৰমে গোটেই গাওঁখন আৰু তাৰ পিছত গোটেই অঞ্চলটো সংযোগ হ’ল৷ ফৰাচী তলতীয়া চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে হোৱা বিদ্ৰোহৰ সময়ত গাৱলীয়া চহা লোকে সাজিবলৈ আৰম্ভ কৰা এই সুৰংগসমূহ পিছলৈ কমিউনিষ্ট বিদ্ৰোহী ভিয়েট-কং সেনাসকলে আৰু জটিল আৰু কৌশলী কৰি তোলে৷ তিনিটা তৰপ থকা এই সুৰংগ প্ৰণালীত তেওঁলোকে যুদ্ধৰ সময়ত কেইবা সপ্তাহ লুকাই থাকিব ল’গা হৈছিল৷ সেয়ে তাৰ ভিতৰতেই ৰান্ধনীঘৰ, শোৱা কোঠা, শৌচালয় আদি সকলো আছিল৷ 
বিদ্ৰোহী ডকা-গাভৰুসকলৰ জীৱন-যাত্ৰা দেখুৱাই তৈয়াৰ কৰা প্ৰতিমূৰ্তিৰ লগত৷
"টাইগাৰ"-এ মোক ভীয়েট কঙৰ বিদ্ৰোহীসকলে কেনেকৈ নুফুটা বোমাৰ পৰা বাৰুদ উলিয়াই আমেৰিকাৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহাৰ কৰিছিলে, তাক বাখ্যা কৰিছে৷
সুৰংগ ব্যৱস্থাটোৰ এটি প্ৰতিৰূপ

যুদ্ধৰ অৱশেষ সংগ্ৰহালয় (War Remnants Museum)

"কু চি" অঞ্চলৰ পৰা আমি হৌ চি মিন চহৰলৈ উভতি আহিলোঁ৷ এইবাৰ যুদ্ধৰ বিভিন্ন ফটো আৰু অৱশেষ থকা সংগ্ৰাহলয় এটালৈ গ’লো৷ কিছুমান ফটো অতি ভয়ংকৰ, কিছুমান বৰ দুখ লগা৷ সৰু ল’ৰাহঁতক দেখুৱাব নোৱাৰি৷ সেয়ে তাত এটা খেলা-ধুলা কৰা কোঠালী সাজি থৈছে৷ সৰু ল’ৰা-ছোৱালীহঁতক খেলিবলৈ দি মাক-বাপেকহঁতে যাতে শন্তিৰে সংগ্ৰাহলয় চাব পাৰে৷ আমিও তাকে কৰিলোঁ৷ সকলোৱে নিশব্দই ফটোবৰ চাই গৈছে৷ ফটোবোৰৰ কাষে কাষে ইংৰাজী, ফৰাছী আৰু ভিয়েটনামী ভাষাত বৰ্ণনা দি থৈছে৷ আমেৰিকা, ফৰাছী, জাপানী আদি বিভিন্ন দেশৰ আলোকচিত্ৰ গ্ৰহণকাৰীৰ (photographer) বৰঙণীত এই সংগ্ৰাহলয় সৃষ্ঠি হৈছে৷ তেওঁলোক আছিল সংবাদ মাধ্যমৰ ফটো জাৰ্নেলিষ্ট, সেনা-বাহিনীৰ ফটোগ্ৰাভাৰ, সমাজকৰ্মী, ৰেডক্ৰচ আদিৰ কৰ্মী আদি৷ তেওঁলোকৰ কেমেৰাত আবন্ধ ফটোবোৰত জীৱন্ত হৈ পৰিছে সেই যুদ্ধৰ অমানৱীয় বেদনাবোৰ --- মাকৰ মৃত শৰীৰৰ কাষত কান্ধি থকা পানী কেছুৱা, বোমাত বিকলংগ হোৱা ডেকা-গাভৰু, তেজেৰে লুতুৰি-পুতুৰি সৈনিক আৰু এনে বহুত অবৰ্ণনীয় আলোকচিত্ৰ৷ সকলো ফটো চবালৈ সময় নহ’ল৷ যি পাৰো চালো৷ পিছত বাহিৰত দুখনমান ফটো ল’লো৷


তেতিয়া প্ৰায় দুটা বাজিছিল৷ ভোক লাগিছিল৷ সকলোৱে চহৰৰে এখন ৰেষ্টোৰাত দুপৰিয়াৰ আহাৰ খালো৷ তাত চৰাইৰ আকৃতিত আনাৰসৰ মাজত মমবাতি জ্বলাই সজাই দিয়া "স্প্ৰিং ৰ’ল" বোৰ দেখি বৰ আমোদ পালো৷ 


Cathedral and Old Post Office

তাৰ পিছত হৌ চি মিন চহৰৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ আৰু পুৰণি গীৰ্জাঘৰটো চাবলৈ গ’লো৷ পেৰিচৰ নৰ্টে-ডাম (Notre-Dame)  গীৰ্জাৰ আৰ্হিত নিৰ্মিত এই গীৰ্জাঘৰটো ফৰাচীসকলৰ ধৰ্ম প্ৰচাৰৰ কেন্দ্ৰস্থল আছিল৷ ওচৰতে ফৰাচীসকলেই সাজি থৈ যোৱা পুৰণি অট্টালিকা এটা আছে৷ ই কেন্দ্ৰীয় ডাক-ঘৰ হিচাপে ব্যৱহৃত হৈ আছে৷

ফৰাচী স্থাপত্যকলাৰে (architecture) নিৰ্মিত এই  দুই পুৰণি অট্টালিকা অতি মনোগ্ৰাহী আছিল৷

বেম থান কেন্দ্ৰীয়  বজাৰ (Bem Thanh Central Market)


আজিৰ অন্তিম গন্তব্যস্থান আছিল "বেম থান কেন্দ্ৰীয় বজাৰ" বুলি এখন বজাৰত৷ কাপোৰ, নকল মণি-মুকুতা, কাঠৰ বস্তু, চামৰ বস্তু আদি বিভিন্ন সামগ্ৰীৰ দোকান৷ মোৰ পৰিবাৰে দুডালমান মণি-মুকুতা আৰু হাতত লোৱা বেগ কিনিলে - কিছুমান নিজৰ বাবে, আন কিছুমান বন্ধু-বান্ধৱক উপহাৰ দিবলৈ৷ ময়ো অলপ সস্তাত পাই চেণ্ডেল-চু এযোৰ কিনিলো৷


ৰাতি মোৰ বন্ধু মহেন্দ্ৰ কুমাৰৰ লগত আহাৰ খালোঁ৷ আমি কলেজত একেলগে পঢ়া৷ সি এতিয়া হৌ চি মিন চহৰত চাকৰি ক’ৰে৷ এখন ভাৰতীয় আহাৰৰ ভোজনালয়ত নিশা সকলো মিলি আহাৰ খালোঁ৷



Tuesday, July 14, 2015

দিন-৬ (১৬-জুলাই/বৃহস্পতিবাৰ): মেকং ব-দ্বীপ

ৰাতিপুৱাৰ জলপান খাই, প্ৰায় ৮ঃ৩০ বজাত হোটেলৰ পৰা চেক আউত কৰি আকৌ ৰাওণা হ’লো --- হৌ চি মিন মহানগৰৰ পৰা ১৫০ কি মি নিলগৰ মেকং ব-দ্বীপ অঞ্চললৈ (Mekong Delta)৷ যোৱা কালিৰ মিনিভানখনতে আমি যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিলোঁ - লগত আমাৰ গাইড "টাইগাৰ"৷ প্ৰায় দুঘণ্টা সময় লাগিল৷ ৰাষ্টাত এখন ৰেষ্টোৰা’ত জিৰণি ল’বলৈ ৰৈছিলোঁ৷ ৰেষ্টোৰাখনৰ চৌহদত এটা পুখুৰীত বৰ ধুনিয়া পদুমণি আছিল৷ পুখুৰীৰৰ পাৰত ডাঙৰ ডাঙৰ কৰবি ফুলৰ গছ দুজোপামানো আছিল৷ দেখি ভাল লাগিল৷

মেকং নদীৰ মোহনাত নদীখনৰ বহুতো সুঁতিৰে সৃষ্টি হৈছে এই ব-দ্বীপ অঞ্চল৷ পদ্মা নদীৰ সুন্দৰবন অঞ্চলৰ দৰে৷ আমি নদীৰ পাৰৰ ঘাট এটাৰ পৰা এখন মটৰ নাও (motor boat) ভাড়া কৰিলোঁ - ১০/১২জন মানুহ বহিব পৰা নাও৷ এগৰাকী মহিলাই চলাইছিলে - কথাটো অলপ আচহুৱা লাগিলে - অসমত নাৱ বা ফেৰি ভাড়া মৰা মহিলা মই কেতিয়াও দেখা নাই৷



বিশাল "মেকং" নদীখন অতিক্ৰম কৰিবলৈ ২০ মিনিট মান সময় লাগিল৷ নদীখন কম্পডিয়াত উৎপত্তি হৈ, ভিয়েননামৰ মাজেৰে পাৰ হৈ দক্ষিণ চীনা সাগৰত পৰিছে৷ নদীখন অতিক্ৰম কৰি এটা নদী-দ্বীপ পালোহি৷ ফল-মূল আৰু স্থানীয় লোক-সংগীতেৰে (folk song) আমাক আদৰণী জনোৱা হ’ল৷ আগতে কেতিয়াও নেদেখা কিছুমান আচহুৱা লোক-বাদ্যযন্ত্ৰেৰে এই লোক-সংগীতবোৰে গাৱলীয়া জীৱন যাত্ৰাৰ বিভিন্ন দিশ দাঙি ধৰিছিলে (টাইগাৰে বাখ্যা কৰা মতে)৷ ভাষা একো বুজিব পৰা নাছিলোঁ, তথাপি শুণি বৰ ভাল লাগি৷

এই অঞ্চলটো বিভিন্ন ধৰণৰ ফল-মূলৰ বাবে সমৃদ্ধ৷ আমাক খাবলৈ দিয়া ফলবিলকৰ ভিতৰত কঁঠাল আৰু আনাৰস চিনি পালোঁ৷ বাকীবোৰ ফল আগতে দেখা নাই৷ পৰ্যটকসকলক ফল-মূল খাবলৈ দি তেওঁলোকে এক প্ৰকাৰৰ প্ৰচাৰ কৰাৰ দৰে হৈছে - বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা পৰ্যটকসকলে নিজ দেশলৈ গৈ এই ফলবোৰৰ কথা ক’ব, সেইবোৰৰ চাহিদা বাঢ়িব আৰু ৰপ্তানীৰ সম্ভৱনা বাঢ়িব৷

যাহওক, ইয়াৰ পিছত আমি খোজ কাড়ি এখন মৌ পামলৈ গ’লো৷ তাত তেওঁলোকে মৌ-পালন কেনেকৈ ক’ৰে, তাৰ পৰা কি কি উৎপাদক ক’ৰে আদি দেখুৱালে৷ 

এইবাৰ এখন ঘোৰা গাড়ীত উঠি নাৰিকলৰ মৰ্টন (Coconut Candy) বনোৱা গৃহ-উদ্যোগ এটালৈ গ’লো৷ এই অঞ্চলত হোৱা নাৰিকলৰ পৰা বহুতো কূটীৰ শিল্প/ গৃহ-উদ্যোগ গঢ় লৈ উঠিছে৷ মৰ্টন বাহিৰেও, নাৰিকলৰ গছৰ পৰা বিভিন্নধৰণৰ বস্তু বনাই বিক্ৰি কৰা দেখিলোঁ৷

তাৰ পিছত আমাক এখন তুলুঙা নাৱত এটা সৰু সুঁতিৰে লৈ গ’ল৷ দুইকাষে এবিধ বনৰীয়া পানী-নাৰিকল (Water Coconut) গছেৰে আবৃত অতি মনোমোহা দৃ্শ্য৷ কিছুমান নাও আমি যোৱা দিশে গৈছে, কিছুমান বিপৰিত দিশে আহিছে৷ এইদৰে শ শ পয্যটকক অনা-নিয়া কৰি নিতৌ স্থানীয় গাৱলীয়া লোকৰ অৰ্থনীতি তনকিয়াল কৰিছে৷ আমাৰ নাওখনে এহাল দম্পতীয়ে চলাইছিলে৷ আগত পত্নীয়ে বঠা বাইছে, পিছফালে গিৰিয়েকে বঠা বাইছে৷ আমাক সেই সুঁতিৰ মাজে মাজে ফুৰাবলৈ পাই যেন তেওঁলোকেও বৰ আমোদ পাইছে, বিশেষকৈ আমাৰ সৰু ল’ৰাহালৰ আনন্দৰ হাঁহি দেখি৷

প্ৰায় ১৫ মিনিটমানৰ যাত্ৰাৰ অন্তত, আমাক এখন ৰেষ্টোৰাৰ ওচৰত ৰখাই দিলেগৈ৷ তাত সেই অঞ্চলৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় আহাৰবিধেৰে আমাক আপ্যায়ন কৰা হ’ল --- "হাতীৰ কাণ" মাছ (Elephant Ear Fish)৷ হাতীৰ কাণখনৰ সমান ডাঙৰ, চেপেটা আকৃতিৰ মাছ৷ গোটে গোটে মছমচীয়াকৈ তেলত ভাজি, থিয়কৈ সজাই দিছেহি৷ প্ৰথমতে দেখি ভয়েই খাই গৈছিলোঁ - কি কাৰবাৰ এইবোৰ !! কিন্তু এই দৰেই ইয়াক সজাই দিয়া আপ্যায়ণৰ নিয়ম৷ ইয়াক কাটি কাটি চাউলৰ কাকজত (Rice Paper) ভৰাই স্প্ৰিং-ৰ’ল তৈয়াৰ কৰি খোৱা হয়৷ বৰ সোৱাদ৷ ইয়াৰ বাহিৰেও আমাক আন বহুতো খোৱা বস্তু দিলেহি৷ যি পাৰো খাই বৈ আমি ঘুৰি যাবলৈ সাজোঁ হ’লো৷ 

নদীৰ পাৰতে আমি ভাড়া কৰা মটৰ-চালিত নাওখন ৰৈ আছিল৷ অলপ বতাহ মাৰিছিলে৷ নাওখনে তুলুং-ভুতু কৰিছিলে৷ কোনোমতে উঠিলো৷ নাওখন উভটনি যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিলে৷ নদীৰ সোঁমাজত, বহাত আৰু পানীৰ ঢৌ বাঢ়ি আহিল৷ নাওখন বৰকৈ ল’ৰিবলৈ ধৰিলে৷ মোৰ আৰু মামুনৰ অলপ ভয় লাগিছিল৷ ল’ৰাহঁতে কিন্তু বৰ ফূৰ্তি পালে - যেন ৰ’লাৰ কোষ্টাৰতহে গৈছে৷ কোনো মাতে সিহঁতক ধৰি-বান্ধি ৰাখিলোঁ৷ মামুন বহি থকা চকিখন  এপাকত মজিয়াত ধৰি ৰখা স্ক্ৰু খোল খাই বাগৰিয়েই পৰিলে, তাই বাওঁহাতত আৰু কামিহাড়ত ভালকৈয়ে দুখ পালে৷ কোনো মতে জীৱকেইটা হাতত লৈ পাৰ পালোহি৷ নামি পেলাই অলপ কাঢ়াকৈ কৈ আহিলোঁ - এনে নাৱত কোনো লাইভ জেকেট-চেকেট নথকাটো ভাল হোৱা নাই৷

ঘাটৰ পৰা মিনিভানখনত উঠি, ডেৰ ঘণ্টামানৰ যাত্ৰা কৰি  "মি থৌ" (My Tho) বুলি  চহৰাঞ্চল এটালৈ আহিলোঁ৷ তাতে পূৰ্বে আৰক্ষণ কৰি থোৱা হোটেল এখনত চেক-ইন কৰিলোঁহি৷ টাইগাৰ আৰু ড্ৰাইভাৰজনে  আজিৰ বাবে আমাৰ পৰা বিদায় ল’লে৷ তেতিয়া আবেলি প্ৰায় ৫ বাজিছিলে৷

হোটেলত অলপ জিৰাই-সতাই সাতমান বজাত ওচৰৰ বজাৰ-সমাৰ চাবলৈ ওলাই আহিলোঁ৷ এখন হাটৰ দৰে বজাৰ বহিছিলে৷ বজাৰত দই-এপট বস্তু কিনি আলি বাটৰ কাষৰে ৰেষ্টোৰা এখনত ৰাতিৰ আহাৰ খালো৷ ঘুৰি আহি হোটেলত শুই থাকিলোহি৷